برای کنکور چگونه درس بخوانیم

برای موفقیت در کنکور باید روش مطالعه تان را از مدرسه ای به کنکوری تغییر دهید، چون ماهیت کنکور با امتحانات مدرسه کلی فرق دارد. این تغییر شامل مطالعه مفهومی، برنامه ریزی شخصی، تست زنی هوشمند و مدیریت استرس و زمان است.

شاید شما هم شنیده باشید که فلانی در مدرسه عملکرد خوبی داشت ولی کنکورش را خراب کرد! احتمالاً اشتباه این افراد – و البته تعداد زیادی از داوطلب ها – این است که تفاوتی بین کنکوری خواندن با درس خواندن برای مدرسه قائل نمی شوند. واقعیت این است که اگر می خواهید خودتان را برای کنکور آماده کنید، وقت آن رسیده که روش ۱۲ ساله ای که در مدرسه داشتید را تغییر دهید. بیایید با هم ببینیم چطور کنکوری بخوانیم؟ یک داوطلب کنکور دقیقاً باید چه کارهایی انجام بدهد و چطور مطالعه کند؟ بد نیست از روش هایی که رتبه های برتر کنکور استفاده می کنند، کمک بگیریم.

درک کنکور و ذهنیت یک رتبه برتر

قبل از اینکه وارد جزئیات روش های مطالعه شویم، بیایید یک نکته اساسی را روشن کنیم: کنکور یک بازی متفاوت است. قواعدش با امتحانات مدرسه فرق دارد و برای برنده شدن در آن، باید ذهنیت یک رتبه برتر را پیدا کنید. منظورم این نیست که از اول رتبه برتر باشید، بلکه منظورم این است که مثل آنها فکر کنید و عمل کنید.

تفاوت اساسی کنکور با امتحانات مدرسه

این سوال درست مثل این می ماند که بپرسید آیا بازی کردن برای تیم ملی فوتبال با گل کوچیک بازی کردن در پارک محله مان فرق دارد؟! قطعاً کنکوری خواندن با درس خواندن برای امتحانات مدرسه تفاوت دارد و در واقع سال کنکور باید بسیار حساب شده و با برنامه عمل کنید. البته قصدم از گفتن این جملات ناامید کردن شما نیست، بلکه می خواهم از حال و هوای مدرسه و شب امتحانی بودن در بیایید و وارد فاز جدی کنکور شوید.

• ماهیت سوالات: در مدرسه معمولاً سوالات حفظی و تشریحی هستند و شما زمان کافی برای پاسخگویی دارید. اما در کنکور، سوالات مفهومی، ترکیبی و سرعتی اند. یعنی طراح با کلمات بازی می کند و شما باید در کمترین زمان ممکن به آن ها پاسخ دهید. اینجا کسی که فقط کلمات را حفظ کرده، فریب می خورد.
• اهمیت مدیریت زمان و استرس: کنکور فقط یک آزمون علمی نیست؛ یک میدان نبرد برای مدیریت زمان، مدیریت استرس و توانایی های فردی است. شما باید در یک مدت زمان مشخص (چند ساعت)، به تعداد زیادی سوال با ماهیت پیچیده پاسخ دهید. این فشار روانی بالایی دارد و مدیریت آن بخش مهمی از موفقیت است.

ویژگی های مطالعه کنکوری مؤثر

شاید بپرسید: من ۱۲ سال با یک روش درس خواندم و به آن عادت کردم، چطور می توانم روش مطالعه ام را عوض کنم؟ واقعیت این است که در سال کنکور باید کارهای خاصی را انجام دهید و آنقدر این کارها را تکرار کنید تا عادات جدید را جایگزین عادات قبلی کنید. چه کارهایی؟ در ادامه در موردش صحبت می کنیم. کنکوری خواندن چند ویژگی مهم دارد که باید حسابی به آن دقت کنید و به قول معروف، آویزه گوشتان کنید:

• مطالعه مفهومی (نه حفظی): اولین چیزی که باید یاد بگیرید این است که مطالب را حفظ نکنید و دروس را مفهومی بخوانید. زمانی که شما صرفاً یک جمله را حفظ می کنید، اگر طراح کمی آن را تغییر دهد، به آسانی در دامش می افتید. مثلاً یکی از سوالات هوشمندانه و دام دار زیست شناسی می تواند این جمله باشد: «گره سینوسی دهلیزی پشت دیواره دهلیز راست قرار دارد.» این جمله غلط است چون این گره روی دیواره پشتی دهلیز راست قرار دارد نه پشت آن! کسی که فقط کلمات را حفظ کرده، فریب می خورد؛ اما کسی که مفهوم و جایگاه دقیق را درک کرده، به دام نمی افتد.
• مطالعه فعال (نه منفعل): قرار نیست فقط خواننده باشید و چشم تان روی خطوط حرکت کند. باید درگیر مطلب شوید، سوال بپرسید، پیش بینی کنید، خلاصه کنید، و به خودتان توضیح دهید. این درگیری فعال با مطلب، یادگیری را عمیق تر و پایدارتر می کند.
• برنامه ریزی هدفمند و منعطف: برنامه ای که برای شما نیست، به دردتان نمی خورد. برنامه ریزی باید کاملاً شخصی سازی شده باشد؛ یعنی با توجه به نقاط قوت و ضعف شما، ساعات مطالعه در دسترس، و اهدافتان تنظیم شود. همچنین باید آنقدر منعطف باشد که در مواجهه با اتفاقات غیرمنتظره، به هم نریزد.
• پیوستگی و استمرار: کنکور یک دوی ماراتن است، نه دوی سرعت. مداومت حرف اول را می زند. هر روز، حتی شده کم، مطالعه کنید. رتبه های برتر با ساعت مطالعه بالا به هدفشان نمی رسند، بلکه با کیفیت بالای مطالعه و پیوستگی در کار به موفقیت می رسند. مهم این است که مسیر را رها نکنید.

چرخه طلایی مطالعه کنکوری (روش گام به گام)

حالا که ذهنیت کنکوری را درک کردید و با ویژگی های یک مطالعه مؤثر آشنا شدید، بیایید سراغ اصل مطلب: چطور درس بخوانیم؟ این چرخه مطالعه به شما کمک می کند مطالب را عمقی یاد بگیرید، کمتر فراموش کنید و برای تست زنی آماده شوید.

گام 1: پیش مطالعه و طرح سوال (Survey & Question)

قبل از اینکه شیرجه بزنید توی جزئیات یک فصل یا مبحث، یک دور سریع به سرفصل ها، فهرست، تصاویر، نمودارها و هر چیزی که در نگاه اول جلب توجه می کند، نگاه کنید. این کار مثل این است که قبل از وارد شدن به یک شهر جدید، نقشه آن را ببینید تا بدانید قرار است از کجا به کجا بروید و چه چیزی در انتظار شماست. این نگاه کلی، یک اسکلت بندی اولیه در ذهن شما ایجاد می کند.

بعد، تیترها و عناوین اصلی و فرعی را به سوال در ذهن تان تبدیل کنید. مثلاً اگر تیتر آناتومی قلب است، از خودتان بپرسید قلب چه بخش هایی دارد و کار هر بخش چیست؟ یا چه بیماری هایی قلب را تهدید می کنند؟ این کار کنجکاوی تان را بیشتر می کند و مطالعه تان را هدفمندتر. وقتی با یک سوال مشخص در ذهن تان مطالعه می کنید، مغز شما به دنبال پاسخ می گردد و اطلاعات را بهتر جذب می کند.

گام 2: مطالعه عمیق و درسنامه نویسی فعال (Read & Recite – با رویکرد نوین)

بعد از پیش مطالعه و طرح سوالات، حالا وقت مطالعه واقعی و عمیق است. همیشه از کتاب درسی شروع کنید؛ این کتاب مرجع اصلی و محرمانه طراحان کنکور است! بسیاری از سوالات کنکور، حتی اگر مفهومی باشند، ریشه ای در جملات و مفاهیم کتاب درسی دارند. بعد از مطالعه کتاب درسی، سراغ درسنامه های کتاب های کمک درسی استاندارد بروید تا مفاهیم را از دیدگاه های مختلف بررسی کنید و در صورت نیاز، توضیحات بیشتری به دست آورید.

تکنیک انحصاری درسنامه نویسی شخصی و تفصیلی

بیشتر داوطلب ها خلاصه نویسی می کنند و فکر می کنند همین که چند نکته مهم و کلیدی را یادداشت کنند، برای مرور کافی است. اما این روش معمولاً کارایی لازم را ندارد، چون بعد از مدتی همه چیز را فراموش می کنید و مجبورید دوباره از صفر شروع کنید. ما به شما یک تکنیک بهتر و مؤثرتر را پیشنهاد می کنیم: درسنامه نویسی شخصی و تفصیلی.

شاید این سوال پیش بیاید که آیا منظور همان خلاصه نویسی است؟ پاسخ با صلابت تمام نه است! در خلاصه نویسی مرسوم، معمولاً نکات کلیدی را در زمان اوج آمادگی ذهن می نویسید. یعنی زمانی که مطلب برایتان کاملاً تازه و روشن است. اما مشکل از جایی شروع می شود که دو یا سه ماه بعد که برای دوره مجدد برمی گردید، چون آمادگی روز اول را ندارید، تمام آن نکات خلاصه برایتان تازگی پیدا می کنند و مجبورید دوباره آن ها را حفظ کنید. این روش نه تنها وقت تان را هدر می دهد، بلکه هیچ وقت نمی توانید به آمادگی روز اول که درس را خواندید، برسید.

اما درسنامه نویسی شخصی فرق دارد. حتماً برایتان پیش آمده که قسمتی از درسی را بخوانید و متوجه منظور مولف نشوید. یا احساس کنید مولف به قدر کافی برایتان توضیح نداده است، یا به هر دلیلی احساس کنید نتوانسته به اندازه لازم در توضیح مطلب کوشا باشد. عده ای در مواجهه با این مشکل از روی آن مطلب رد می شوند که این کار به شدت اشتباه و غیرقابل توصیه است. اما بیشتر دانش آموزان در مواجهه با چنین مشکلاتی بر روی مطلب تعمق می کنند و زمان کافی صرف می کنند تا آن را کاملاً حلاجی کرده و در نهایت متوجه منظور نویسنده یا بهتر است بگویم، متوجه مفهوم آن مطلب می شوند. این روند برای هر دانش آموزی ممکن است به نحو خاصی باشد و شامل استدلالات متوالی باشد تا به مفهوم برسید.

راز اصلی اینجاست: آیا این پروسه و استدلالاتی که برای رسیدن به مفهوم طی کردید، برای همیشه در یادتان می ماند؟ آیا در پروسه دوره بعدی تان باید از صفر برای رسیدن به عمق چنین مفاهیمی زمان صرف کنید؟ قطعاً نه! چون مغز ما مطالب را به سرعت از حافظه کوتاه مدت پاک می کند.

پس بیایید و خود نویسنده کتابی جدید باشید! یعنی برای هر درسی که خواندید و مفاهیم آن را کاملاً متوجه شدید، درسنامه ای بنویسید برای کسی که هیچ ذهنیتی در مورد آن مفاهیم ندارد. در واقع شما دارید برای خودتان این درسنامه را می نویسید، با این تفاوت که دیدگاه بدبینانه ای نسبت به خود دارید و فرض کرده اید چند ماه بعد که دوباره به سراغ این دروس می آیید، آمادگی بسیار پایینی خواهید داشت. تمام این بدبینی ها را از عمد هم که شده پیدا کنید، چون لازم است هنگامی که دارید درسنامه می نویسید، تمامی جزئیاتی که برای رسیدن به عمق مفاهیم هر درسی لازم دارید را یادداشت کنید.

به عبارت دیگر، تمام مفاهیمی را که به گمان شما مولف کتاب به هر نحوی در توضیح کامل جزئیات آن کوتاهی کرده و شما برای رسیدن به این جزئیات وقت گذاشته اید و زمان هزینه کرده اید، باید در درسنامه خود بیاورید. هدف از این کار، اولاً پوشش تدریجی نقاط ضعف خود و دوماً استقلال تدریجی از کتاب کمک آموزشی است؛ زیرا نیاز داریم که با نزدیک شدن تدریجی به روز کنکور، شما از کتاب کمک آموزشی و توضیحات مفصل و گاهی اضافی آن فاصله بگیرید و مرجع اصلی تان درسنامه ای باشد که خودتان نوشته اید و در آن هر آنچه برای یادگیری لازم داشته اید، یادداشت کرده اید.

این درسنامه نویسی باید برای اولین بار برای هر درسی، بلافاصله پس از مطالعه عمیق انجام شود. این کار نه تنها یادگیری شما را تثبیت می کند، بلکه ایراداتتان را در فهم مطالب به شما گوشزد می کند. مثلاً احتمالاً تا به حال برایتان پیش آمده که مطلبی را خوانده باشید و در عین حال که احساس می کنید مطلب را به خوبی فرا گرفته اید، هنگامی که قصد دارید آن را برای دوستتان توضیح دهید، متوجه می شوید جاهایی از آن را خوب فرا نگرفته اید! اینجاست که متوجه می شوید چه مطالبی را سطحی یاد گرفته اید و کدام را عمقی. در نتیجه، اگر با خودتان رو دربایستی نداشته باشید، باید مشکلات و نواقص تان را همان لحظه ترمیم کنید.

مهم این است که مطالب داخل کتاب درسی یا کمک درسی را کپی نکنید! و به زبان خودتان بنویسید، حتی اگر قرار است طولانی تر یا کوتاه تر از کتاب شوند، یا مجبور شوید چند بار به مباحث داخل کتاب مجدداً سر بزنید. یکی از راه هایی که می توانید با انجام آن مطمئن شوید که درسنامه خوبی نوشتید این است که درسنامه تان را به دوستتان نشان دهید. اگر دوستتان پس از خواندنش متوجه مطالب نشد ولی شما متوجه شدید، این نشان می دهد درسنامه خوبی نوشته اید! زیرا برای ما مهم است که فقط و فقط خودتان بفهمید نه کس دیگر…

بعد از درسنامه نویسی، حاشیه نویسی هوشمندانه و کدگذاری بصری (مثل کشیدن شکل های ساده، استفاده از رنگ های مختلف برای دسته بندی نکات مهم یا رسم فلوچارت های شخصی) هم می تواند به تثبیت مطالب کمک شایانی کند. این کارها به ذهن شما کمک می کند تا اطلاعات را سازمان دهی کرده و در زمان مرور به سرعت آن ها را بازیابی کند.

گام 3: تثبیت و بازیابی (Review & Reflect)

خب، حالا که حسابی مطالعه کردید و درسنامه نویسی کردید و به قول معروف، اطلاعات را هضم کردید، وقت آن رسیده که آمادگی تان را تثبیت کنید. این مرحله بسیار مهم است به این خاطر که شما برای رسیدن به این آمادگی تلاش زیادی کرده اید و نمی خواهید آن را تا چند ماه بعد که می خواهید دوره مجدد انجام دهید، از یاد برده باشید. این مرحله از دو بخش مهم تشکیل شده است: حل تمرین و تست زنی.

حل تمرینات و سوالات تشریحی (پایه)

شاید فکر کنید حل تمرینات داخل کتاب درسی یا سوالات تشریحی پایه، کاری سطحی و پیش پا افتاده است، اما یادتان باشد حتی دانش آموزی که قرار است درسی را در کنکور ۱۰۰ درصد بزند، باید روی ۲۰ تا ۳۰ درصد سوالات آسان و مفاهیم پایه تسلط داشته باشد. با حل تمرینات داخل کتاب (اعم از فعالیت ها، کار در کلاس ها و…) و سوالاتی که مفاهیم اساسی را هدف قرار می دهند، می توانید خیال خودتان را بابت سوالات آسان کنکور راحت کنید. این کار به شما کمک می کند روی همان ۲۰ تا ۳۰ درصد سوالات آسان مسلط شوید و پایه محکمی برای مباحث دشوارتر بسازید.

تست زنی هدفمند و آموزشی (با رویکرد سه مرحله ای هوشمند)

ماهیت سوالات کنکور تستی است، پس منطقی است که شما هم برای کنکور تستی درس بخوانید. البته برای دروس مثل ریاضی و فیزیک و مسائل شیمی، بهتر است بعد از یادگیری هر فرمول، ابتدا چند مثال تشریحی کار کنید بعد سراغ تست بروید. در واقع تشریحی خواندن و تست زدن مکمل هم هستند و هر کجا که لازم است باید مطالب را تشریحی بخوانید. اما یادتان باشد که سوالات کنکور مثل سوالات امتحانات مدرسه رک و پوست کنده نیستند و طراح تا جایی که بتواند با کلمات بازی می کند.

بیشتر داوطلب ها یا از تست زدن می ترسند و آن را به تعویق می اندازند، یا خیلی عجله دارند که حتماً از روز اول همه تست ها را در عرض زمان کم پاسخ دهند. اما هیچ کدام از این دیدگاه ها درست نیست. قرار است تعادلی بین حل سوال تشریحی و تستی ایجاد شود. دلیل اینکه حل سوال تشریحی باید در دستور کار قرار بگیرد این است که شما تا نتوانید یک تست را بدون دیدن گزینه هایش و صرفاً با استفاده از دانش خود حل کنید، به هیچ وجه نمی توانید آن تست را با دیدن گزینه هایش حل کنید، مگر شانسی یا با روش حذف گزینه. ما دوست داریم خیالمان بابت توانایی شما راحت شود.

تفاوت تست آموزشی و تست زمان دار: چه زمانی کدام را بزنیم؟

در ابتدا به هیچ وجه نباید تست زمان دار بزنید، بلکه ما به شما پیشنهاد می کنیم که تست آموزشی بزنید. تست آموزشی، تستی است که صرفاً هدفش آزمودن توانایی شماست و به هیچ وجه قصد ندارد که از شما یک گزینه به عنوان گزینه صحیح تحویل بگیرد! یعنی شما همان سوالات کنکورهای سال های قبل را پاسخ می دهید ولی دیدگاهتان به آن یک دیدگاه صرفاً آموزشی است. نه زمان پاسخگویی به آن مهم است نه حتی درست یا غلط بودن پاسختان. تنها می خواهیم که شما خود را در معرض حل یک سوال قرار دهید و با تمام توانتان و بدون استرس از زمان پاسخگویی به آن تست پاسخ دهید. به عبارت دیگر، فرض کنید که در امتحان پایان ترم قرار گرفته اید و قرار است آن تست را به عنوان یک سوال تشریحی پاسخ دهید.

لطفاً با دیدن عجیب و غریب بودن ظاهر یک تست با خود نگویید که احتمال آمدن چنین تستی در کنکور سراسری صفر است! زیرا اولاً شما تازه قرار است با سوالات کنکور سراسری آشنا شوید و دوماً پشت ظاهر سخت و گول زننده هر تست، مفهومی نغز و جالب نهفته است که می تواند سنجش خوبی از دانسته هایتان باشد. تست های کنکور سال های گذشته پراهمیت ترین منابع شما برای این مرحله هستند.

مراحل سه گانه تحلیل تست آموزشی

پس از پاسخ دادن به تمامی تست ها، زمان آن رسیده است که ارزشیابی خود را با یافتن پاسخ صحیح تست ها تکمیل کنیم. اما چگونه؟ آیا باید به سرعت سراغ پاسخنامه تشریحی برویم و جواب سوالات را بخوانیم؟ پاسخ منفی است! یافتن پاسخ از پاسخنامه تشریحی بدترین راه ممکن است، زیرا شما به دلیل آمادگی اولیه و آشنایی با پاسخ احتمالی، پس از خواندن پاسخ تشریحی تست، آن را به سرعت متوجه می شوید و گمان می کنید که آن تست آموزشی مناسب برایتان داشته است؛ در صورتی که سخت در اشتباهید. چون شما خواننده تست بودید و ابداع کننده راه حل آن نبودید، پاسخ آن تست به حافظه کوتاه مدت شما سپرده می شود و به همان سرعتی که متوجه راه حل موجود در پاسخنامه شده اید، به سرعت هم آن را فراموش می کنید. پس یافتن پاسخ از پاسخنامه تشریحی آخرین راهی باشد که به سراغش می روید. ما قصد داریم شما را با راه های بهتری آشنا کنیم:

1. تلاش مجدد برای حل بدون دیدن گزینه ها/پاسخنامه (مثل سوال تشریحی): اول از همه، پاسخ صحیح را از پاسخنامه کلیدی چک کنید تا ببینید کدام سوالات را درست، غلط یا نزده اید. حالا برای سوالاتی که غلط زدید یا نزده اید، دوباره تلاش کنید. این بار با ذهنی بازتر و بدون استرس زمان، به سوال نگاه کنید. این فرصت دوم به شما کمک می کند خودباوری تان را تقویت کنید و بدانید حتی اگر در دور اول نتوانستید سوالی را حل کنید، در دورهای بعدی شانس دارید.
2. رجوع به منابع اصلی (کتاب درسی، درسنامه شخصی) برای یافتن پاسخ در صورت عدم موفقیت: اگر بعد از تلاش مجدد هم نتوانستید جواب را پیدا کنید، برگردید به کتاب درسی، درسنامه های شخصی تان یا هر منبع معتبر دیگری که دارید و دنبال پاسخ بگردید. وقتی از روی کتاب متوجه پاسخ سوال می شوید، باید به این مسئله هم توجه کنید که آن قسمتی از کتاب که پاسخ تست در آن بوده، نقاط بحرانی شما محسوب می شوند! زیرا در اولین ارزشیابی خود متوجه شده اید که سوالی از آنجا مطرح شده و شما نتوانسته اید به آن پاسخ دهید. پس این نقاط را با دقت بیشتری مطالعه کنید.
3. در نهایت، بررسی پاسخنامه تشریحی و اضافه کردن مفهوم جدید به درسنامه شخصی (نه فقط علامت زدن نکته): اگر حتی با وجود استفاده از تمامی منابعتان هم نتوانستید به سوال پاسخ دهید، آنجاست که لازم است پاسخنامه تشریحی را بخوانید. اما به این نحو که پس از آنکه پاسخ را خواندید و فهمیدید، حتماً خودتان را موظف کنید که حالا همان پاسخ را از منابعتان (کتاب درسی یا درسنامه شخصی) پیدا کنید! و هرآنچه که در حین پاسخ دادن به تست ها یا پس از پاسخ دادن به آن ها و در پروسه حل سوال به عنوان مفاهیم جدید به دایره اطلاعاتتان افزوده شده است، در قالب درسنامه به درسنامه ای که برای آن درس نوشتید، اضافه کنید. لطفاً از اضافه کردن صرفاً نکته به درسنامه بپرهیزید، زیرا این نکات به هیچ وجه چند ماه دیگر آمادگی خاصی برای شما به ارمغان نمی آورد و تنها مفاهیمی که به زبان خودتان نوشته شده است می تواند این امر خطیر را برای شما انجام دهد.

اهمیت علامت گذاری تست ها (تست های سخت، مهم، نکته دار، بی دقتی) را فراموش نکنید. سوالاتی که به دلیل بی دقتی (اشتباه کوچک در محاسبات، اشتباه در دیددن گزینه درست، یا اشتباه در وارد کردن پاسخ) نتوانستید به سوال پاسخ دهید، باید به تدریج کمتر شوند. سوالاتی که بدون پیش زمینه ذهنی هستند، حساسیت بیشتری دارند زیرا نقاطی از کتاب را به شما گوشزد می کنند که یا نخوانده اید یا توجه کافی نکرده اید. سوالات جذاب و نو را هم علامت بزنید تا بعداً دوباره به آن ها برگردید و از یادگیری شان لذت ببرید.

مرور منظم و فعال (پادزهر فراموشی)

آفت بزرگ درس خواندن برای کنکور، فراموشی است و با این حجم زیاد از مطالب، فراموشی یک امر کاملاً طبیعی است. اما این آفت یک پادزهر دارد به اسم مرور کردن مطالب! رتبه های برتر همیشه در پایان روز یک تایم کوتاه را برای مرور سریع مطالبی که همان روز خوانده اند در نظر می گیرند و هفته ای یک مرتبه کل دروس آن هفته را مرور می کنند. علاوه بر این، مرورهای ماهانه و فصلی هم در برنامه آن ها وجود دارد.

البته حواستان باشد که زمان مرور در دام وسواس گرفتار نشوید. قرار است مرور کردن فقط زمان کوتاهی را از شما بگیرد نه کل روز را. برای مرور کردن از درسنامه های شخصی تان، تست های علامت گذاری شده، فلش کارت (برای مفاهیم کلیدی) و تورق سریع (مرور چشمی سریع کتاب یا جزوه) کمک بگیرید. این ابزارها به شما کمک می کنند اطلاعات را به سرعت بازیابی کرده و به حافظه بلندمدت بسپارید.

ارکان حیاتی موفقیت در کنکور (فراتر از مطالعه)

موفقیت در کنکور فقط به نحوه مطالعه خلاصه نمی شود. عوامل دیگری هم هستند که مثل ستون های یک بنای محکم، شما را به مقصد می رسانند. نادیده گرفتن این عوامل، درست مثل ساختن یک بنای نیمه کاره است که با کوچکترین تلنگری فرو می ریزد.

برنامه ریزی شخصی سازی شده و مدیریت زمان

لطفاً برنامه هیچ کس را کپی نکنید، شما باید برنامه شخصی سازی شده خودتان را داشته باشید. برنامه ای که برای دوستتان یا رتبه برتر فلان سال کار کرده، لزوماً برای شما مناسب نیست. قبل از آن تکلیف این موارد را مشخص کنید: هدف من چیست؟ (چه رشته و دانشگاهی؟) چند ساعت در روز می توانم درس بخوانم؟ در کدام درس ها ضعف دارم و به تقویت بیشتر نیاز دارم؟ دزدهای زمان من کدامند و چطور می توانم آن ها را از بین ببرم؟

برنامه ریزی کردن یک مبحث مفصل است، اما کاری که همیشه انجام می شود و نتیجه بخش است، این است:

1. از شب قبل لیست کارهای فردا را بنویسید (لیست کارهای فردا).
2. آن ها را به ترتیب اولویت مرتب کنید (از مهم ترین تا کم اهمیت ترین).
3. در مقابل هر کار، تایم تقریبی مورد نیاز آن را بنویسید.
4. در مقابل هر کاری که انجام دادید، یک تیک بزنید.
5. آخر روز عملکردتان را ارزیابی کنید: چقدر از برنامه را اجرا کردید؟ چرا کوتاهی کردید؟ کجاها زمان را هدر دادید؟ هدف شما برای فردا چیست و چطور می توانید برنامه تان را بهتر کنید؟

تکنیک های مدیریت زمان مثل پومودورو (مطالعه در بازه های ۲۵ دقیقه ای با استراحت های کوتاه ۵ دقیقه ای) و لیست اولویت بندی کارها (با استفاده از ماتریس آیزنهاور: مهم/فوری، مهم/غیرفوری، غیرمهم/فوری، غیرمهم/غیرفوری) هم خیلی کمکتان می کند. دزدهای زمان مثل موبایل، فضای مجازی، بازی و دوستان مزاحم را شناسایی و حذف کنید یا حداقل زمان استفاده از آن ها را به حداقل برسانید.

انتخاب و استفاده بهینه از منابع کنکور

هیچ رتبه برتری به بهانه خوب بودن یک منبع بی درنگ آن را تهیه نمی کند، بلکه ابتدا خوب تحقیق می کند تا متوجه شود کدام منابع برای او مناسب تر هستند. شما برای هر درسی معمولاً به دو کتاب کنکوری احتیاج دارید؛ یک کتاب کنکوری مناسب سطح خودتان (منبع دور اول که معمولاً درسنامه قوی تر و تست های آموزشی ساده تری دارد) و یک کتاب سطح بالاتر (منبع دور دوم که تست های چالشی تر و ترکیبی تری دارد). بعد از تسلط روی منبع سطح اول، باید از منبع سطح دوم تست های دشوار و چالشی بزنید.

همیشه یادتان باشد کتاب درسی اصلی ترین و مهمترین منبع شماست و هیچ چیز جای آن را نمی گیرد. هیچ کتاب کمک درسی یا معلمی نمی تواند به اندازه کتاب درسی به شما اطمینان بدهد که تمام نکات مورد نیاز برای کنکور را پوشش داده اید.

شرکت در آزمون های آزمایشی و تحلیل عمیق آن ها

در سال کنکور حتماً باید آزمون و سنجش را در برنامه تان داشته باشید، حتی اگر تازه درس خواندن را شروع کرده اید و فکر می کنید برای آزمون دادن اطلاعات و علم کافی ندارید. به علاوه، هدف ما فقط شرکت در آزمون نیست، بلکه هدف اصلی از آزمون دادن تحلیل آزمون است. آزمون ها مثل یک نقشه راه به شما می گویند کجای مسیر هستید و چقدر به هدفتان نزدیک شده اید.

تنها با تحلیل آزمون است که متوجه نقاط ضعفتان می شوید و می توانید برای رفع آنها برنامه ریزی کنید. برنامه راهبردی آزمون ها هم می تواند یک نقشه راه کلی برای شما باشد تا بدانید در هر بازه زمانی، چه مباحثی را باید مطالعه کنید. سوالات کنکورهای سراسری سال های قبل، استانداردترین تست ها هستند و شما را با دیدگاه طراحان کنکور آشنا می کنند. درواقع پراهمیت ترین تست هایی که نیاز دارید با آن ها آشنایی داشته باشید، همین ها هستند.

روش جامع تحلیل آزمون (با چک لیست عملی)

بعد از هر آزمون، فارغ از رتبه و درصدتان، وقت بگذارید و آزمون را به دقت تحلیل کنید:

1. سوالات درست، غلط، و نزده را شناسایی کنید.
2. برای هر سوال غلط یا نزده، ریشه یابی کنید: آیا بی دقتی بوده؟ (مثلاً اشتباه در محاسبات یا خواندن سوال) آیا مفهوم را بلد نبودید؟ آیا به دلیل کمبود زمان، نتوانستید پاسخ دهید؟ آیا اشتباه محاسباتی ساده ای داشتید؟
3. بر اساس نقاط ضعف شناسایی شده در آزمون، درسنامه های شخصی تان را تکمیل کنید و برای مرور مباحثی که در آن ها ضعف داشتید، برنامه ریزی مجدد کنید.

جمع بندی هوشمندانه و مؤثر

یکی از مهم ترین کارهایی که باید در چند هفته پایانی کنکور انجام دهید، جمع بندی مطالب است. اکثر داوطلبان در هفته های پایانی احساس می کنند مطالب را فراموش کرده اند و البته این احساس تا حدی درست است! به همین دلیل توصیه می کنیم که حداقل در ۶ هفته پایانی تمرکزتان را روی جمع بندی مطالب بگذارید.

روش پیشنهادی جمع بندی به این صورت است که هر سه روز یک بار از خودتان یک آزمون جامع بگیرید (از سوالات کنکورهای اخیر یا آزمون های آزمایشی جامع استفاده کنید). آزمون را تحلیل کنید تا متوجه شوید کدام مطالب را فراموش کرده اید و در دو و نیم روز باقی مانده تا آزمون بعدی، قسمت هایی که فراموش کرده اید را مرور کنید. دوری از وسواس در این دوران خیلی مهم است؛ به دنبال یادگیری مطالب جدید نباشید و فقط روی مرور و تثبیت دانسته هایتان تمرکز کنید.

مدیریت سبک زندگی کنکوری (لایف استایل رتبه های برتر)

باید در سال کنکور کل زندگی تان را با هدفتان هماهنگ کنید، اما لطفاً برای کنکوری خواندن قید همه چیز را نزنید! این یعنی یک لایف استایل کنکوری داشته باشید؛ مثلاً ساعت خواب و بیداری تان را تنظیم کنید، استفاده از فضای مجازی را به حداقل برسانید، تفریحاتتان را محدود کنید اما کاملاً حذف نکنید، از خوراکی های مفید و مغذی استفاده کنید، هر روز نرمش کنید و خلاصه برای هر کاری برنامه داشته باشید.

متأسفانه برخی از داوطلبان از آن طرف بام افتاده اند و فکر می کنند برای کنکوری خواندن باید قید خواب و خوراک و نظافت شخصی و استراحتشان را بزنند! امسال درس خواندن اولویت مهم زندگی شماست، اما برای انجام این اولویت باید به اندازه کافی استراحت کنید، 6 تا 8 ساعت خواب شبانه باکیفیت داشته باشید و در همه چیز تعادل را رعایت کنید.

• خواب کافی و باکیفیت: تنظیم ساعت خواب و بیداری و رعایت چرخه خواب بسیار مهم است. کم خوابی باعث کاهش تمرکز و بازدهی می شود.
• تغذیه سالم: نقش غذا در عملکرد مغز و تمرکز حیاتی است. از قند و چربی زیاد پرهیز کنید و مصرف مغذی ها مانند میوه ها، سبزیجات، پروتئین و غلات کامل را در برنامه غذایی خود بگنجانید.
• ورزش و فعالیت بدنی: حتی ۱۰-۱۵ دقیقه نرمش یا پیاده روی روزانه می تواند به کاهش استرس، افزایش جریان خون در مغز و بهبود تمرکز کمک کند.
• مدیریت استرس و سلامت روان: سال کنکور پر از استرس است. تکنیک های آرامش بخش مثل نفس عمیق، مدیتیشن کوتاه یا گوش دادن به موسیقی آرامش بخش را امتحان کنید. اهمیت استراحت های کوتاه و هدفمند در طول روز را دست کم نگیرید.
• نقش تفریحات محدود و برنامه ریزی شده: کاملاً خود را از تفریح محروم نکنید. تفریحات کوتاه و برنامه ریزی شده (مثلاً یک ساعت تماشای فیلم، دیدار کوتاه با دوستان یا انجام یک سرگرمی مورد علاقه) می تواند به شارژ شدن ذهن شما کمک کند.

راز موفقیت با پایه درسی ضعیف

پایه من ضعیف است، آیا شانسی برای موفقیت در کنکور دارم؟ قطعاً بله، اما باید بیشتر تلاش کنید و مسیر را هوشمندانه تر طی کنید! اول از هر چیز باید روش مطالعه صحیح درس ها، انواع روش های تست زنی، برنامه ریزی، مرور و … را یاد بگیرید. نیازی نیست در سال کنکور وقتتان را با کلاس های کنکوری تلف کنید؛ یک منبع استاندارد و مطالعه اصولی می تواند کار یک کلاس کنکوری را برایتان انجام دهد. اگر نمی توانید به بودجه بندی آزمون ها برسید، هر چند وقت یکبار در منزل از خودتان آزمون بگیرید و عملکردتان را ارزیابی کنید.

صبر داشته باشید، گاهی بلافاصله نتیجه زحمتتان را نمی بینید. وقتی بذر درخت بامبو را می کارند در چهار سال اول هیچ رشدی ندارد و سال پنجم فقط یک جوانه کوچک از خاک بیرون می آید؛ اما بعد از چند ماه ناگهان ارتفاع درخت به بیشتر از ۳۰ متر می رسد. موفقیت در کنکور هم مانند رشد درخت بامبو نیازمند صبر و پیوستگی است.

اولویت بندی دروس و مباحث (بر اساس ضریب و اهمیت در کنکور) هم خیلی مهم است. برای شروع، اولویت با کیفیت مطالعه است نه صرفاً ساعت بالا. شاید در ابتدا ساعت مطالعه تان کم باشد، اما اگر همان ساعات کم را با کیفیت بالا و به روش صحیح مطالعه کنید، بازدهی تان از کسی که ۱۰ ساعت با بی برنامگی و بی دقتی می خواند، بیشتر خواهد بود. آرام آرام که پیشرفت کردید، می توانید ساعت مطالعه تان را هم افزایش دهید.

نتیجه گیری

برای کنکوری خواندن باید با سبک درس خواندن برای مدرسه و شب امتحان خداحافظی کنید و مثل رتبه های برتر رفتار کنید؛ یعنی برنامه ریزی شخصی سازی شده و منعطف داشته باشید، روش صحیح درسنامه نویسی و مطالعه فعال را پیاده کنید، تست زنی هوشمندانه را تمرین کنید، منابع مناسبی تهیه کنید، در آزمون ها شرکت کنید و از تحلیل آن ها غافل نشوید، و مرور و جمع بندی را فراموش نکنید. موفقیت در کنکور یک سفر است که نیاز به تلاش مستمر، برنامه ریزی دقیق، و از همه مهم تر، باور به خودتان دارد. با به کارگیری این روش ها، رسیدن به هدف قطعاً ممکن است.