ماهی چند بار حنا بگذاریم؟

ماهی چند بار حنا بگذاریم؟ بررسی علمی و پزشکی استفاده از حنا و ملاحظات مربوط به سلامتی

به طور خلاصه پاسخ دقیقی برای این سوال که “ماهی چند بار حنا بگذاریم؟” وجود ندارد زیرا دفعات استفاده از حنا به نوع استفاده (رنگ مو یا خالکوبی موقت) نوع حنا (طبیعی یا سیاه) و واکنش های فردی پوست و مو بستگی دارد. با این حال از منظر پزشکی و علمی مهم است که به جای تمرکز بر تعداد دفعات بر ایمنی و ملاحظات مربوط به سلامتی استفاده از حنا توجه کنیم. استفاده از حنای طبیعی به طور کلی بی خطر تلقی می شود و محدودیت دفعات مشخصی ندارد اما استفاده از حنای سیاه به شدت خطرناک است و باید به طور کامل اجتناب شود.

در این مقاله از نیکان فارمد مهر؛ به بررسی جامع و علمی استفاده از حنا انواع آن خطرات و مزایای احتمالی و توصیه های پزشکی مرتبط خواهیم پرداخت تا به درک بهتری از استفاده ایمن و آگاهانه از حنا برسیم.

حنا چیست و انواع آن کدامند؟

حنا یک ماده رنگی طبیعی است که از برگ های گیاه Lawsonia inermis به دست می آید. این گیاه به طور گسترده در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری آسیا و آفریقا رشد می کند. ماده فعال اصلی در حنا لاوسون (Lawsone) نام دارد که یک مولکول رنگی طبیعی است و مسئول رنگ قرمز-قهوه ای حنا می باشد.

از هزاران سال پیش حنا به دلیل خواص رنگ دهی دارویی و فرهنگی خود در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفته است. در طب سنتی از حنا برای درمان بیماری های پوستی التیام زخم ها و به عنوان ضد التهاب استفاده می شده است. در فرهنگ های مختلف حنا نقش مهمی در مراسم و جشن ها ایفا می کند و به عنوان یک زینت و نماد زیبایی و خوش یمنی به کار می رود.

در کاربردهای مدرن حنا به طور عمده به دو منظور استفاده می شود :

1. رنگ مو : حنای طبیعی یک رنگ موی گیاهی محبوب است که می تواند موها را به رنگ های قرمز قهوه ای و نارنجی درآورد. بسیاری از افراد به دلیل طبیعی بودن و عدم وجود مواد شیمیایی مضر حنا را به رنگ های موی شیمیایی ترجیح می دهند.
2. خالکوبی موقت (مهندی) : حنا به عنوان یک رنگ طبیعی برای ایجاد طرح های موقت بر روی پوست به ویژه در مراسم و جشن ها استفاده می شود. این نوع خالکوبی به “مهندی” معروف است و در فرهنگ های جنوب آسیا و خاورمیانه رواج دارد.

انواع حنا :

به طور کلی حنا به دو نوع اصلی تقسیم می شود :

• حنای طبیعی (Natural Henna) : این نوع حنا از برگ خالص گیاه حنا به دست می آید و حاوی ماده رنگی لاوسون است. رنگ حنای طبیعی معمولاً قرمز-قهوه ای است و می تواند طیف رنگی از نارنجی روشن تا قهوه ای تیره را ایجاد کند. حنای طبیعی به طور کلی ایمن و غیر سمی تلقی می شود و واکنش های آلرژیک به آن نادر است.
• حنای سیاه (Black Henna) : این نوع حنا در واقع حنای طبیعی نیست و حاوی یک ماده شیمیایی بسیار خطرناک به نام پارا-فنیلن دی آمین (PPD) است. PPD یک رنگ شیمیایی قوی است که برای تیره کردن رنگ حنا و ایجاد رنگ سیاه به آن اضافه می شود. استفاده از حنای سیاه به شدت خطرناک است و می تواند منجر به واکنش های آلرژیک شدید سوختگی های شیمیایی ایجاد تاول زخم های دائمی و حساسیت پوستی طولانی مدت شود. متاسفانه حنای سیاه به دلیل ایجاد رنگ تیره و سریع تر در برخی مناطق به خصوص برای خالکوبی های موقت به طور غیرقانونی و خطرناک به فروش می رسد.

تمایز بین حنای طبیعی و سیاه بسیار حیاتی است زیرا حنای سیاه خطرات جدی برای سلامتی دارد و باید به طور کامل از آن اجتناب شود.

علائم و نشانه های مرتبط با استفاده از حنا : چه زمانی باید نگران باشیم؟

استفاده از حنای طبیعی به طور کلی با علائم و نشانه های نگران کننده ای همراه نیست اما در موارد نادر ممکن است برخی افراد به حنای طبیعی حساسیت نشان دهند. علائم و نشانه های مرتبط با حساسیت به حنای طبیعی معمولاً خفیف و شامل موارد زیر است :

• خارش : خارش خفیف در ناحیه تماس با حنا ممکن است رخ دهد.
• قرمزی پوست : پوست ممکن است در ناحیه استفاده از حنا کمی قرمز شود.
• تحریک خفیف پوست : احساس سوزش یا گزگز خفیف در پوست.

این علائم معمولاً خفیف و گذرا هستند و به طور خود به خود یا با درمان های ساده خانگی بهبود می یابند.

در مقابل استفاده از حنای سیاه می تواند منجر به علائم و نشانه های شدید و خطرناک شود. این علائم معمولاً به دلیل واکنش آلرژیک به PPD موجود در حنای سیاه ایجاد می شوند و می توانند شامل موارد زیر باشند :

• خارش شدید : خارش غیرقابل تحمل و شدید در ناحیه خالکوبی با حنای سیاه.
• سوزش و درد : احساس سوزش و درد شدید در پوست.
• قرمزی شدید و التهاب : پوست به شدت قرمز و ملتهب می شود.
• تاول : ایجاد تاول های پر از مایع در ناحیه تماس با حنا. تاول ها ممکن است بترکند و باعث ایجاد زخم شوند.
• ترشح مایع از پوست : خروج مایع از ناحیه ملتهب و تاول زده پوست.
• پوسته پوسته شدن پوست : پوست ممکن است خشک و پوسته پوسته شود.
• ایجاد زخم و اسکار : در موارد شدید واکنش به حنای سیاه می تواند منجر به ایجاد زخم های عمیق و دائمی (اسکار) در پوست شود.
• حساسیت پوستی دائمی : افرادی که به حنای سیاه واکنش نشان می دهند ممکن است به PPD و سایر مواد شیمیایی مشابه حساسیت دائمی پیدا کنند و در آینده با تماس با این مواد دوباره واکنش نشان دهند.
• واکنش های آلرژیک سیستمیک (در موارد نادر) : در موارد بسیار نادر واکنش به PPD می تواند فراتر از پوست رفته و منجر به واکنش های آلرژیک سیستمیک مانند تنگی نفس تورم صورت و لب ها سرگیجه و افت فشار خون شود که نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد.

هرگونه علامت و نشانه شدید پس از استفاده از حنا به ویژه اگر مشکوک به حنای سیاه باشید باید جدی گرفته شود و به سرعت به پزشک مراجعه شود.

روش های تشخیص علمی و پزشکی واکنش های پوستی به حنا

تشخیص واکنش های پوستی به حنا معمولاً بر اساس معاینه بالینی و شرح حال بیمار صورت می گیرد. پزشک با بررسی علائم و نشانه های پوستی پرسیدن سوالاتی در مورد زمان شروع علائم نوع حنای استفاده شده و سابقه آلرژی های قبلی می تواند به تشخیص برسد.

در موارد مشکوک به آلرژی به حنای طبیعی یا PPD ممکن است پزشک از تست پوستی (Patch Test) برای تایید تشخیص استفاده کند. در تست پوستی مقدار کمی از ماده مشکوک (حنای طبیعی یا PPD) بر روی پوست قرار داده می شود و پس از ۲۴ تا ۴۸ ساعت ناحیه تست از نظر واکنش های پوستی مانند قرمزی خارش و تورم بررسی می شود. تست پوستی می تواند به شناسایی آلرژی های تماسی کمک کند.

تشخیص افتراقی : مهم است که واکنش های پوستی به حنا را از سایر بیماری های پوستی مشابه مانند درماتیت تماسی آلرژیک به مواد دیگر اگزما عفونت های پوستی و سوختگی های شیمیایی افتراق داد. پزشک با توجه به علائم تاریخچه پزشکی و نتایج تست های تشخیصی تشخیص صحیح را تعیین خواهد کرد.

روش های درمانی واکنش های پوستی به حنا : از درمان های خانگی تا مداخلات پزشکی

روش های درمانی واکنش های پوستی به حنا به شدت و نوع واکنش بستگی دارد.

واکنش های خفیف به حنای طبیعی :

• قطع استفاده از حنا : اولین قدم قطع فوری استفاده از حنا و شستشوی ناحیه مورد نظر با آب و صابون ملایم است.
• کمپرس سرد : استفاده از کمپرس سرد و مرطوب می تواند به کاهش خارش و التهاب کمک کند.
• مرطوب کننده ها : استفاده از مرطوب کننده های ملایم و بدون عطر می تواند به تسکین پوست خشک و تحریک شده کمک کند.
• کرم های کورتیکواستروئیدی موضعی بدون نسخه : در صورت نیاز می توان از کرم های کورتیکواستروئیدی موضعی با قدرت کم (مانند هیدروکورتیزون ۱%) برای کاهش التهاب و خارش استفاده کرد.

واکنش های شدید به حنای سیاه (حاوی PPD) :

واکنش های شدید به حنای سیاه نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارند. درمان ها ممکن است شامل موارد زیر باشد :

• شستشوی فوری پوست : شستشوی سریع و کامل ناحیه تماس با حنا با آب و صابون ملایم برای حذف باقیمانده حنا و PPD از پوست.
• کرم ها و پمادهای کورتیکواستروئیدی موضعی با قدرت بالا : پزشک ممکن است کرم ها یا پمادهای کورتیکواستروئیدی موضعی با قدرت بالا را برای کاهش التهاب شدید و واکنش آلرژیک تجویز کند.
• آنتی هیستامین های خوراکی : برای کاهش خارش شدید آنتی هیستامین های خوراکی (مانند ستیریزین لوراتادین) ممکن است تجویز شوند.
• کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی : در موارد بسیار شدید واکنش آلرژیک پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدهای خوراکی (مانند پردنیزولون) یا تزریقی را برای کاهش التهاب سیستمیک و کنترل واکنش آلرژیک تجویز کند.
• مراقبت از تاول ها و زخم ها : در صورت ایجاد تاول و زخم مراقبت مناسب از زخم برای جلوگیری از عفونت و تسریع بهبودی ضروری است. پزشک ممکن است پانسمان های مخصوص و آنتی بیوتیک های موضعی یا خوراکی را در صورت عفونت تجویز کند.
• درمان حمایتی : در موارد واکنش های آلرژیک سیستمیک درمان های حمایتی مانند اکسیژن درمانی مایعات داخل وریدی و اپی نفرین (در موارد شوک آنافیلاکسی) ممکن است لازم باشد.

پیگیری پزشکی : افرادی که واکنش های شدید به حنای سیاه را تجربه می کنند باید تحت نظر پزشک باشند تا روند بهبودی به درستی پیش برود و از عوارض احتمالی جلوگیری شود. همچنین توصیه می شود که این افراد در آینده از تماس با PPD و سایر مواد شیمیایی مشابه خودداری کنند.

راهکارهای خانگی و توصیه های سبک زندگی برای استفاده ایمن از حنا (در صورت امکان)

با توجه به خطرات حنای سیاه مهم ترین توصیه برای استفاده ایمن از حنا اجتناب کامل از حنای سیاه است. فقط از حنای طبیعی و خالص برای رنگ مو یا خالکوبی موقت استفاده کنید.

توصیه های سبک زندگی و راهکارهای خانگی برای استفاده ایمن از حنای طبیعی :

• انجام تست حساسیت (Patch Test) قبل از استفاده : قبل از استفاده از حنای طبیعی برای اولین بار یا هر بار استفاده از یک برند جدید مقدار کمی از حنا را بر روی ناحیه کوچکی از پوست (مانند پوست داخلی بازو) بمالید و ۲۴ تا ۴۸ ساعت صبر کنید. اگر هیچ علامتی از قرمزی خارش یا التهاب مشاهده نشد احتمالاً به حنا حساسیت ندارید و می توانید از آن استفاده کنید.
• خرید حنا از منابع معتبر : حنای طبیعی را از فروشگاه های معتبر و شناخته شده خریداری کنید که از کیفیت و خالص بودن محصول اطمینان داشته باشید.
• بررسی مواد تشکیل دهنده : قبل از خرید حنای بسته بندی شده برچسب مواد تشکیل دهنده را به دقت بررسی کنید و مطمئن شوید که فقط حاوی حنای طبیعی (Lawsonia inermis) است و هیچ ماده شیمیایی دیگری مانند PPD به آن اضافه نشده است.
• مراقب خالکوبی های موقت “حنای سیاه” باشید : خالکوبی های موقت با عنوان “حنای سیاه” که رنگ بسیار تیره و مشکی ایجاد می کنند بسیار خطرناک هستند و معمولاً حاوی PPD هستند. از انجام این نوع خالکوبی ها به طور کامل خودداری کنید. خالکوبی با حنای طبیعی معمولاً رنگ قهوه ای یا قرمز-قهوه ای دارد.
• استفاده معتدل از حنا برای رنگ مو : اگر از حنا برای رنگ مو استفاده می کنید از استفاده بیش از حد و مکرر از آن خودداری کنید. استفاده بیش از حد حنا ممکن است باعث خشکی مو شود. فاصله زمانی مناسب بین دفعات استفاده از حنا برای رنگ مو به نوع مو و نیازهای فردی بستگی دارد اما به طور کلی رنگ کردن مو با حنا هر ۴ تا ۶ هفته یکبار کافی است.
• مراقبت از مو پس از رنگ کردن با حنا : برای جلوگیری از خشکی مو پس از رنگ کردن با حنا از نرم کننده های موی مناسب استفاده کنید و موها را به طور منظم مرطوب نگه دارید.
• حساسیت های فردی را در نظر بگیرید : اگر سابقه حساسیت به گیاهان یا مواد رنگی دارید قبل از استفاده از حنا با احتیاط بیشتری عمل کنید و تست حساسیت را حتماً انجام دهید.

روش های پیشگیری و اقدامات لازم برای جلوگیری از عوارض استفاده از حنا

پیشگیری بهترین راه برای جلوگیری از عوارض ناشی از استفاده از حنا به ویژه حنای سیاه است.

اقدامات پیشگیرانه کلیدی :

• اجتناب کامل از حنای سیاه : مهم ترین اقدام پیشگیرانه اجتناب کامل از استفاده از حنای سیاه است. هرگز خالکوبی موقت با “حنای سیاه” انجام ندهید و از رنگ موهایی که حاوی PPD هستند استفاده نکنید.
• انتخاب حنای طبیعی و خالص : فقط از حنای طبیعی و خالص برای رنگ مو و خالکوبی موقت استفاده کنید.
• انجام تست حساسیت (Patch Test) قبل از هر بار استفاده : قبل از هر بار استفاده از حنا به ویژه اگر از برند جدیدی استفاده می کنید تست حساسیت را انجام دهید.
• خرید حنا از منابع معتبر : حنا را از فروشگاه های معتبر و شناخته شده خریداری کنید تا از کیفیت و خلوص آن اطمینان حاصل کنید.
• بررسی مواد تشکیل دهنده محصول : قبل از خرید حنای بسته بندی شده برچسب مواد تشکیل دهنده را به دقت بررسی کنید و مطمئن شوید که فقط حاوی حنای طبیعی است.
• احتیاط در مورد خالکوبی های موقت در سفر : در سفرهای خارجی به ویژه در مناطق توریستی که خالکوبی های موقت با “حنا” ارائه می شود بسیار محتاط باشید و از انجام خالکوبی با “حنای سیاه” خودداری کنید.
• آموزش و آگاهی رسانی : افزایش آگاهی عمومی در مورد خطرات حنای سیاه و تفاوت آن با حنای طبیعی بسیار مهم است. آموزش به مردم در مورد نحوه شناسایی حنای سیاه و خطرات آن می تواند به کاهش موارد آسیب های ناشی از آن کمک کند.

نتیجه گیری علمی و کاربردی : استفاده آگاهانه و ایمن از حنا

حنای طبیعی یک ماده رنگی گیاهی با سابقه طولانی استفاده در رنگ مو و خالکوبی موقت است. استفاده از حنای طبیعی به طور کلی بی خطر تلقی می شود و عوارض جانبی جدی به ندرت رخ می دهد. با این حال حساسیت های فردی ممکن است و انجام تست حساسیت قبل از استفاده توصیه می شود.

در مقابل حنای سیاه به شدت خطرناک است و باید به طور کامل اجتناب شود. حنای سیاه حاوی ماده شیمیایی PPD است که می تواند منجر به واکنش های آلرژیک شدید سوختگی های شیمیایی و آسیب های پوستی دائمی شود.

برای استفاده ایمن از حنا همیشه حنای طبیعی را انتخاب کنید تست حساسیت را انجام دهید از منابع معتبر خرید کنید و از انجام خالکوبی های موقت با “حنای سیاه” خودداری کنید.

استفاده از حنای طبیعی برای رنگ مو می تواند یک جایگزین طبیعی و سالم برای رنگ های موی شیمیایی باشد اما باید به طور معتدل و با رعایت توصیه های ایمنی استفاده شود. در صورت بروز هرگونه واکنش پوستی پس از استفاده از حنا به پزشک مراجعه کنید.

پرسش و پاسخ : سوالات متداول کاربران در مورد استفاده از حنا

پرسش ۱ : آیا حنای طبیعی برای مو ضرر دارد؟

پاسخ : حنای طبیعی به طور کلی برای مو ضرر ندارد و حتی می تواند مزایایی نیز داشته باشد. حنا می تواند به تقویت مو افزایش درخشندگی و حجم مو کمک کند. با این حال استفاده بیش از حد از حنا ممکن است باعث خشکی مو شود. برای جلوگیری از خشکی مو پس از رنگ کردن با حنا از نرم کننده های موی مناسب استفاده کنید و فاصله زمانی مناسب بین دفعات رنگ کردن را رعایت کنید.

پرسش ۲ : چگونه می توان تشخیص داد که حنای خالکوبی سیاه است یا طبیعی؟

پاسخ : تشخیص حنای سیاه از طبیعی می تواند دشوار باشد اما چند نکته وجود دارد که می تواند کمک کند :

• رنگ : حنای طبیعی معمولاً رنگ قهوه ای قرمز-قهوه ای یا نارنجی ایجاد می کند. حنای سیاه رنگ بسیار تیره و مشکی ایجاد می کند.
• سرعت ایجاد رنگ : رنگ حنای طبیعی معمولاً به تدریج و در طول چند ساعت ظاهر می شود. حنای سیاه به سرعت و در عرض چند دقیقه رنگ بسیار تیره ایجاد می کند.
• قیمت : خالکوبی با حنای سیاه معمولاً ارزان تر از خالکوبی با حنای طبیعی است.
• پرسیدن از هنرمند خالکوبی : اگر شک دارید از هنرمند خالکوبی در مورد نوع حنای استفاده شده بپرسید و درخواست اطلاعات بیشتر کنید.
• انجام تست حساسیت : قبل از انجام خالکوبی کامل مقدار کمی از حنا را بر روی پوست تست کنید. اگر واکنش شدیدی مشاهده شد احتمالاً حنا سیاه است.

بهترین راه برای اطمینان اجتناب از خالکوبی های موقت با “حنای سیاه” و انتخاب خالکوبی با حنای طبیعی از هنرمندان معتبر است.

پرسش ۳ : اگر به حنا حساسیت داشته باشم چه کار باید بکنم؟

پاسخ : اگر به حنای طبیعی حساسیت دارید استفاده از حنا را متوقف کنید. ناحیه مورد نظر را با آب و صابون ملایم بشویید. از کمپرس سرد برای کاهش خارش و التهاب استفاده کنید. در صورت خارش شدید می توانید از آنتی هیستامین های بدون نسخه استفاده کنید. اگر علائم شدیدتر شد یا بهبود نیافت به پزشک مراجعه کنید. اگر به حنای سیاه واکنش نشان داده اید فورا به پزشک مراجعه کنید زیرا واکنش به حنای سیاه می تواند جدی و خطرناک باشد و نیاز به درمان پزشکی دارد.

تأکید نهایی : اطلاعات ارائه شده در این مقاله جنبه عمومی دارند و جایگزین نظر متخصص پزشکی نیستند. در صورت بروز هرگونه مشکل پوستی یا سوال در مورد استفاده از حنا توصیه می شود با پزشک متخصص پوست مشورت کنید.