ضرر در مضاربه بر عهده کیست

اگه بخوایم خیلی رک و پوست کنده جواب بدیم، ضرر در مضاربه، در صورتی که عامل تقصیری نداشته باشه، کلاً به عهده مالک سرمایه است. یعنی اگه بدون اینکه عامل (کسی که با پول شما کار می کنه) کوتاهی کرده باشه، سرمایه از بین بره یا ضرر کنه، اون ضرر پای صاحب پوله. عامل فقط وقتی ضامن شناخته می شه که عمداً از حدش تجاوز کرده باشه، کوتاهی کرده باشه یا به شروط قرارداد عمل نکرده باشه.

خب، حالا که جواب اصلی رو گرفتید، بیایید یه کم عمیق تر به این موضوع شیرین اما پرپیچ و خم مضاربه نگاه کنیم. مضاربه از اون قراردادهاییه که هم توی فقه اسلامی جایگاه ویژه ای داره، هم توی قانون مدنی خودمون حسابی بهش پرداخته شده. هدفش هم اینه که سرمایه هایی که ممکنه بلااستفاده بمونن، وارد چرخه تجارت بشن و هم به صاحب پول سود برسه و هم به عامل که زحمت تجارت رو می کشه.

ولی از اونجایی که هر کاری بالا و پایین و ریسک های خودش رو داره، همیشه این سوال مطرح میشه که اگه خدای نکرده تو این راه ضرری به وجود اومد، کی باید این ضرر رو گردن بگیره؟ آیا عاملی که داره زحمت می کشه، همیشه باید نگران از دست رفتن سرمایه باشه؟ یا صاحب سرمایه هم باید آمادگی پذیرش ریسک رو داشته باشه؟ توی این مقاله می خوایم همه این ابهامات رو دونه دونه باز کنیم و با زبانی ساده و خودمونی، تمام جنبه های حقوقی و فقهی این قضیه رو بررسی کنیم.

آشنایی با قرارداد مضاربه: اصلا این چی هست؟

قبل از اینکه بریم سراغ ضرر و زیان، بذارید یه توضیح کوچیک بدیم که اصلاً مضاربه یعنی چی و چطوری شکل می گیره. وقتی اسم مضاربه میاد، خیلی ها ممکنه یه حس حقوقی و پیچیده بهشون دست بده، ولی قضیه اونقدرها هم که فکر می کنید پیچیده نیست. اگه بخوایم خیلی ساده بگیم، مضاربه یه جور شریک شدنه. نه مثل شرکت های تجاری بزرگ، بلکه یه مدل خاص از مشارکت.

مضاربه چیه اصلا؟

تصور کنید شما یه پولی دارید که می خواهید باهاش کار کنید و سود ببرید، ولی خودتون فرصت یا تخصص لازم برای تجارت رو ندارید. از طرفی، یه نفر دیگه هست که تخصص و تجربه تجارت رو داره، ولی سرمایه ای برای شروع کار نداره. اینجا مضاربه وارد میدون میشه!

طبق ماده 546 قانون مدنی، مضاربه قراردادی هست که یکی از طرفین سرمایه رو می ده (که بهش می گن مالک یا صاحب سرمایه) و طرف دیگه با اون سرمایه تجارت می کنه (که بهش می گن عامل یا مضارب). شرط اساسی هم اینه که هر دو طرف توی سودی که از این تجارت به دست میاد، شریک باشن. به همین سادگی.

یعنی چی؟ یعنی مالک پول رو می ده تا عامل با اون پول، یه کاری راه بندازه، جنسی بخره و بفروشه یا هر تجارت دیگه ای که توافق شده. وقتی این تجارت به سود رسید، سودش بین مالک و عامل تقسیم میشه؛ البته طبق درصدی که از اول با هم طی کردن. مثلاً هفتاد درصد برای مالک، سی درصد برای عامل یا هر نسبت دیگه ای.

این قرارداد چند تا رکن اصلی داره!

هر قراردادی یه سری پایه های اساسی داره که اگه نباشن، اون قرارداد شکل نمی گیره یا باطله. مضاربه هم از این قاعده مستثنی نیست:

• مالک (سرمایه گذار): این همون کسیه که پول رو می ذاره وسط. کارش تامین سرمایه است و توی سود احتمالی شریکه.
• عامل (مضارب): این بنده خدا کسیه که با اون پول کار می کنه و تجارت رو مدیریت می کنه. زحمت کار و مدیریت رو می کشه و اونم توی سود احتمالی شریکه.
• سرمایه: این بخش خیلی مهمه! طبق ماده 547 قانون مدنی و البته رای دیوان عالی کشور، سرمایه مضاربه حتماً باید «وجه نقد» باشه. یعنی چی؟ یعنی شما نمی تونید مثلاً یه ماشین یا یه مغازه بدید به کسی و بگید باهاش کار کن و سودش رو تقسیم کنیم، اون دیگه مضاربه نیست و یه قرارداد دیگه است. این سرمایه می تونه پول رایج کشور ما یا حتی ارز رایج کشورهای دیگه باشه. نکته مهم اینه که سرمایه باید آماده تجارت باشه، نه مثلاً طلبی که از یکی دارید و قرار شده اون بدهکار، پول رو نده و باهاش تجارت کنه. اون میشه دین و یه بحث جداگانه داره.
• سود: این هم از ارکان اصلیه! حتماً باید تعیین بشه که مالک و عامل هر کدوم چه سهمی از سود حاصله می برن. این سهم باید به صورت نسبت مشاع باشه. یعنی چی؟ یعنی نباید بگید «من ماهی فلان قدر بهت میدم» یا «فلان مبلغ برای تو، باقی اش برای من». باید بگید مثلاً «۶۰ درصد سود برای مالک و ۴۰ درصد برای عامل». اگر سهم هر کدوم یه مبلغ مشخص و قطعی تعیین بشه، قرارداد مضاربه باطله، چون اصل مضاربه روی مشارکت در سود و ضرره (هرچند ضرر سرمایه با مالک باشه که جلوتر توضیح میدیم).

ماهیت مضاربه: چرا مهمه که جایزه؟

یکی دیگه از ویژگی های مهم مضاربه اینه که عقدی جایز به حساب میاد. یعنی چی؟ یعنی هر کدوم از طرفین (هم مالک، هم عامل) هر وقت که دلشون بخواد، می تونن قرارداد رو فسخ کنن و به همکاری خاتمه بدن. این جایز بودن خیلی روی مسئولیت ها و ادامه کار تاثیر می ذاره. مثلاً وقتی عامل یا مالک تصمیم به فسخ می گیرن، عامل دیگه اجازه نداره با اون سرمایه ادامه تجارت بده و باید سرمایه رو برگردونه. البته این به این معنی نیست که عامل می تونه هر وقت دلش خواست وسط کار، بدون اطلاع قبلی، دست بکشه و برای مالک دردسر درست کنه، چون این قضیه می تونه جنبه های مسئولیت مدنی داشته باشه که بحثش مفصله.

اصل قضیه: ضرر سرمایه گردن کیه؟

حالا رسیدیم به قسمت هیجان انگیز ماجرا! سوال اصلی که همه رو درگیر می کنه. فرض کنید شما سرمایه تون رو دادید به عامل، عامل هم باهاش شروع کرده به تجارت، ولی اوضاع خوب پیش نرفته. بازار خراب شده، قیمتا اومده پایین، یا یه حادثه غیرمترقبه پیش اومده و سرمایه ضرر کرده یا حتی از بین رفته. اینجا کی باید پاسخگو باشه؟ پول کی از دست رفته؟

عامل، ضامن سرمایه نیست! چرا؟

ببینید، بر اساس قوانین و اصول فقهی، یک اصل کلی و خیلی مهم وجود داره: عامل، ضامن اصل سرمایه مالک نیست! این رو همیشه یادتون باشه. یعنی اگه سرمایه بدون تقصیر عامل از بین بره یا ضرر کنه، عامل مجبور نیست از جیب خودش اون ضرر رو جبران کنه.

مبنای این قضیه چیه؟

1. ماده 558 قانون مدنی: این ماده صراحتاً می گه:

   «اگر سرمایه مضاربه تلف یا تمام شود، عامل ضامن نیست مگر در صورت تعدی یا تفریط.»

   اگه بخوایم این ماده رو به زبان ساده ترجمه کنیم، یعنی اگه پول شما توی تجارت از بین رفت یا کم شد، عامل مقصر نیست و نباید از جیب خودش جبران کنه، مگر اینکه عمداً از حدود اجازه خودش پا رو فراتر گذاشته باشه (تعدی) یا در نگهداری و اداره سرمایه کوتاهی کرده باشه (تفریط). این ماده ستون فقرات بحث ماست و خیلی مهمه.

2. مبنای فقهی – قاعده الخراج بالضمان: یه قاعده فقهی خیلی معروف داریم به اسم الخراج بالضمان که یعنی «سود و زیان با هم اند». به زبان خودمون یعنی: «هر کس که طاووس خواهد، جور هندوستان کشد!». منظور اینه که هر کس انتظار سود داره و سودی می بره، باید آماده پذیرش ضرر احتمالی هم باشه. توی مضاربه، مالک سرمایه رو می ذاره به این امید که سود ببره، پس باید ریسک از دست رفتن اصل سرمایه رو هم بپذیره. عامل فقط زحمت می کشه و از سود شریکه، نه از اصل سرمایه. اینجاست که مضاربه با قرض فرق اساسی داره. توی قرض، شما پولی رو قرض می دید و مطمئنید که اصل پولتون برمی گرده، به خاطر همین هم گرفتن سود ثابت بهش ربا می گن و حرامه. اما توی مضاربه، اصل سرمایه تضمین شده نیست و هر دو طرف (مالک در سرمایه، عامل در زحمت) در معرض ریسک هستند.

یه فرق اساسی: ضرر عادی یا خسارت تقصیر عامل؟

حالا که فهمیدیم عامل در حالت عادی ضامن سرمایه نیست، بیایید یه تفکیک خیلی مهم انجام بدیم. همه ضررها که مثل هم نیستن! یه وقت هست ضرر طبیعیه و ربطی به عامل نداره، یه وقت هم هست عامل با دست گل آب داده و باعث ضرر شده. این دو تا قضیه زمین تا آسمون با هم فرق دارن و مسئولیتشون هم متفاوته.

ضرر سرمایه: وقتی عامل بی تقصیره

این همون حالتیه که عامل تمام تلاشش رو کرده، طبق اصول و قواعد تجارت عمل کرده، هیچ کوتاهی یا تخلفی هم نکرده، اما باز هم سرمایه دچار ضرر شده یا حتی از بین رفته. این ضررها معمولاً ناشی از عوامل بیرونی و غیرقابل پیش بینی هستن. به اینجور ضررها می گیم ضرر سرمایه یا تلف قهری سرمایه.

• تعریف: کاهش ارزش یا از بین رفتن کامل یا قسمتی از اصل سرمایه مضاربه، به خاطر ریسک های طبیعی تجارت، اتفاقات غیرمترقبه یا شرایط غیرقابل کنترل بازار. عامل هیچ تقصیری در این میان نداره و همه کاری که لازم بوده انجام داده.
• مثال های ملموس:
  • رکود بازار: عامل جنس رو خریده، ولی ناگهان بازار دچار رکود شدید شده و قیمت ها افت کرده.
  • کاهش قیمت اجناس: مثلاً عامل یه کالایی رو وارد کرده، ولی قبل از فروش، قیمت جهانی اون کالا به شدت پایین اومده.
  • بلایای طبیعی: فرض کنید جنس ها توی انبار بوده و سیل یا زلزله اومده و از بین رفته (البته به شرطی که عامل در نگهداری کوتاهی نکرده باشه).
  • سرقت: اگه عامل تمام مراقبت های لازم رو انجام داده باشه (مثلاً انبارش بیمه بوده، قفل و نگهبان داشته) ولی باز هم اجناس به سرقت رفته باشن.
• مسئولیت: توی همه این موارد، مسئولیت جبران ضرر به طور کامل بر عهده مالک سرمایه است. عامل از این بابت هیچ ضمانی نداره و نیازی نیست از جیب خودش جبران کنه.

خسارت ناشی از دست گل عامل: وقتی عامل مقصره!

حالا بیایید سراغ روی دیگه سکه! گاهی اوقات ضرری که به سرمایه وارد میشه، نتیجه مستقیم بی احتیاطی، سهل انگاری، تخلف یا حتی سوءاستفاده خود عامل از سرمایه است. در این موارد، قضیه فرق می کنه و عامل باید پاسخگو باشه.

• تعریف: ضرری که به خاطر تقصیر، تعدی، تفریط، تخلف از شروط قرارداد یا انجام تجارت غیرمجاز توسط عامل، به سرمایه وارد شده. در این حالت ها، عامل مسئول جبران خسارته.
• تعدی: یعنی عامل از حدودی که براش مشخص شده بوده یا از عرف و رسم تجارت خارج شده.
  • مثال: شما پول رو دادید که عامل باهاش بره موبایل وارد کنه، اما عامل با اون پول رفته ماشین لوکس خریده! یا گفتید جنس رو توی تهران بفروشه، رفته توی یه شهر دیگه با ضرر فروخته.
• تفریط: یعنی عامل کاری که برای نگهداری یا جلوگیری از ضرر لازم بوده رو انجام نداده یا کوتاهی کرده. یه جورایی سهل انگاری کرده.
  • مثال: عامل جنسی رو خریده ولی توی یه انبار نامناسب و بدون امنیت نگهداری کرده و دزد اونا رو برده. یا جنس فسادپذیر رو توی جای خنک نذاشته و خراب شده. یا باید جنس رو بیمه می کرده و نکرده.
• تخلف از شرط: یعنی عامل به یکی از شروطی که توی قرارداد مضاربه، چه صریح و چه ضمنی، توافق شده بود عمل نکرده.
  • مثال: توی قرارداد شرط کرده بودید که عامل فقط نقدی بفروشه، اما اون جنس رو نسیه به یه نفر بی اعتبار فروخته و پولش برنگشته.
• تجارت غیرمجاز یا خارج از موضوع قرارداد: این همون حالتیه که عامل دست به معامله ای زده که اصلاً مالک بهش اجازه نداده بود یا خارج از حوزه تجارتی بوده که با هم توافق کرده بودن.
  • مثال: شما پول رو دادید برای تجارت پوشاک، عامل رفته باهاش توی بورس سرمایه گذاری کرده و ضرر شده.
• مسئولیت: توی همه این موارد که عامل تقصیر داشته، عامل مسئول جبران خسارت وارده به سرمایه مالک است. این مسئولیت بر اساس قواعد مسئولیت مدنی (ضمان قهری) هست و عامل باید اون ضرر رو از مال خودش جبران کنه.
• بار اثبات: البته اثبات اینکه عامل تعدی یا تفریط یا تخلف کرده، معمولاً به عهده مالک سرمایه است. یعنی مالک باید مدارک و شواهد لازم رو ارائه بده تا بتونه ادعاش رو ثابت کنه.

شرط ضمانت عامل: آره یا نه؟

یکی از بحث های داغ و پرچالش توی قرارداد مضاربه، بحث شرط ضمانت عامل هست. یعنی چی؟ یعنی آیا میشه توی قرارداد شرط کنیم که آقا، چه تقصیر از تو باشه چه نباشه، اگه سرمایه ضرر کرد، تو ضامنی و باید جبران کنی؟ یا حتی شرط کنیم که عامل از مال خودش خسارت رو بده؟ این دو تا شرط، با اینکه شبیه به هم به نظر می رسن، اما از نظر حقوقی زمین تا آسمون با هم فرق دارن!

شرط ضمانت اصل سرمایه عامل برای ضرر سرمایه: باطله!

اینو با حروف درشت و محکم یادداشت کنید: هر شرطی که عامل رو ضامن اصل سرمایه (حتی در صورت بی تقصیری) کنه، باطله و اعتبار حقوقی نداره!

• اصل کلی: اگه توی قرارداد بنویسید که در هر صورت، اگه سرمایه ضرر کرد، عامل ضامنه و باید پول رو برگردونه، این شرط باطله و هیچ ارزشی نداره.
• دلیل بطلان: دلیلش خیلی ساده است. این شرط «خلاف مقتضای ذات عقد مضاربه» هست. مضاربه از پایه و اساس بر مبنای این شکل گرفته که مالک هم در سود و هم در ریسک ضرر سرمایه (بدون تقصیر عامل) شریک باشه. اگه قرار باشه عامل همیشه ضامن اصل سرمایه باشه، دیگه این مضاربه نیست؛ میشه یه جور قرض با بهره یا یه عقد دیگه. ذات مضاربه اینه که صاحب پول هم ریسک تجارت رو بپذیره.
• آیا کل قرارداد باطل میشه؟ نه، خوشبختانه بطلان این شرط، باعث باطل شدن کل قرارداد مضاربه نمیشه. طبق ماده 232 قانون مدنی، اگه شرطی مخالف مقتضای ذات عقد باشه، فقط خود شرط باطله و عقد مضاربه همچنان صحیح و پابرجاست. یعنی اون شرط رو نادیده می گیرن و قرارداد به قوت خودش باقیه.

صحت شرط جبران خسارت توسط عامل از مال خود: اوکیه!

خب، حالا می رسیم به شرطی که کاملاً صحیحه و می تونید توی قرارداد بذارید! این همون جاییه که خیلی ها اشتباه می کنن و فکر می کنن با شرط بالا یکی هست، در صورتی که این طور نیست.

• توضیح: اگه توی قرارداد شرط بشه که عامل در صورت بروز ضرر (حتی اگه بی تقصیر باشه)، متعهد میشه مبلغی رو از مال شخصی خودش به مالک پرداخت کنه، این شرط کاملاً صحیح و لازمه الاجراست.
• تفاوت با ضمانت سرمایه: فرقش توی چیه؟ توی حالت اول (ضمانت اصل سرمایه)، شما عامل رو ضامن خودِ اصل سرمایه می کنید، که گفتیم این خلاف ذات مضاربه است. اما توی این حالت دوم، شما از عامل یه تعهد جبران خسارت یا پرداخت وجه می گیرید. یعنی عامل ضامن سرمایه شما نیست که اگه سرمایه از بین رفت، عین اون رو برگردونه، بلکه متعهد میشه در صورت بروز ضرر، از مال شخصی خودش، یه مبلغی رو (مثلاً به عنوان شرط فعل یا شرط نتیجه) به مالک بده. این شرط، منافاتی با ذات عقد مضاربه نداره و فقها و حقوقدانان هم اکثراً این رو صحیح می دونن.

مثلاً می تونید شرط کنید که: «چنانچه در نتیجه تجارت، سرمایه مضاربه دچار ضرر و زیان شد، عامل متعهد می گردد مبلغ X ریال (یا درصدی از ضرر) را از مال شخصی خود به مالک پرداخت نماید.»

• رویکرد فقها و حقوقدانان: این نوع شروط که منافاتی با هدف اصلی و ذات عقد مضاربه (که همان مشارکت در سود و تحمل ریسک سرمایه توسط مالک است) ندارند، مورد پذیرش هستند. چون در اینجا عامل ضامن سرمایه نیست، بلکه یک تعهد مستقل و ثانویه برای پرداخت مبلغی به عهده می گیرد.

اگه ضرر شد، آخر و عاقبتش چی میشه؟

خب، فهمیدیم کی ضامنه و کی نیست. حالا فرض کنیم ضرر اتفاق افتاد و سرمایه آسیب دید. وضعیت قرارداد چی میشه؟ تکلیف سود و زیانی که تا قبل از ضرر شاید به دست اومده بوده چیه؟

فسخ مضاربه وقتی سرمایه از بین میره

یه وقتایی ضرر اونقدر زیاده که اصل سرمایه به کل از بین میره. در این حالت، طبق ماده 551 قانون مدنی، قرارداد مضاربه خود به خود «منفسخ» میشه. یعنی نیازی به اقدام خاصی از طرف مالک یا عامل نیست، قرارداد خود به خود باطل میشه و تموم.

البته این فقط یکی از مواردیه که باعث فسخ یا انفساخ قرارداد مضاربه میشه. مواردی مثل فوت یا جنون یا سفه (سفیه شدن) یکی از طرفین، ورشکستگی مالک، یا حتی غیرممکن شدن انجام اون تجارت خاص هم می تونه باعث فسخ یا انفساخ قرارداد بشه.

تکلیف سود و زیان تا قبل از فسخ

حالا اگه مضاربه قبل از اینکه سرمایه به کل از بین بره یا به هر دلیل دیگه ای (مثل اراده یکی از طرفین) فسخ بشه، چی؟

• سود حاصله: اگه تا زمان فسخ، تجارتی انجام شده و سودی به دست اومده، باید اون سود رو طبق درصدی که از اول توافق کرده بودید، بین خودتون تقسیم کنید. هیچ کدوم نمی تونن از زیرش در برن.
• وضعیت سرمایه: بعد از فسخ، عامل دیگه هیچ حق تصرفی در سرمایه نداره و باید بلافاصله اون رو به مالک برگردونه.
• ضرر قبل از فسخ: اگه قبل از فسخ قرارداد، ضرری به سرمایه وارد شده باشه (البته بدون تقصیر عامل)، این ضرر همونطور که گفتیم به عهده مالک سرمایه است. عامل فقط باید باقی مانده سرمایه رو به مالک تحویل بده.

نکاتی که موقع بستن قرارداد مضاربه باید حواسمون باشه

تا اینجا همه چیز رو درباره مسئولیت ضرر در مضاربه گفتیم. اما خب، همیشه پیشگیری بهتر از درمانه، مخصوصاً توی مسائل حقوقی! برای اینکه سر خودتون و عامل یا مالک رو به درد نیارید و از همون اول جلوی اختلافات احتمالی رو بگیرید، یه سری نکات کاربردی هست که بد نیست موقع تنظیم قرارداد مضاربه بهشون دقت کنید:

1. موضوع تجارت رو دقیق و شفاف بنویسید: اینکه عامل مجازه چه تجارتی بکنه و توی چه حوزه ای فعالیت کنه، باید کاملاً مشخص باشه. اگه نگید و مطلق بذاریدش، عامل می تونه هر تجارتی رو که صلاح بدونه بکنه و اگه ضرر شد، دست شما به جایی بند نیست. اما اگه محدودش کنید، عامل موظفه در همون چارچوب عمل کنه و اگه خارج از اون عمل کرد، مسئول خسارته.
2. حدود اختیارات عامل رو تعیین کنید: عامل تا کجا اختیار داره؟ می تونه به جای شما تصمیم بگیره؟ می تونه از کسی دیگه کمک بگیره؟ می تونه سرمایه رو دست کس دیگه بسپره؟ همه اینا رو شفاف توی قرارداد مشخص کنید تا بعدها به مشکل برنخورید.
3. نحوه و زمان بندی تقسیم سود رو دقیق کنید: سود قراره ماهانه تقسیم بشه؟ فصلی؟ آخر سال؟ چطوری حساب میشه؟ اینا رو هم از اول شفاف کنید که بعداً سر حساب و کتاب با هم به مشکل نخورید.
4. شروط مربوط به مسئولیت عامل رو حتماً درج کنید: همونطور که گفتیم، عامل فقط در صورت تعدی، تفریط یا تخلف از شرط، مسئول جبران خسارته. این موارد رو در قرارداد یادآوری کنید و از عامل بخواید که همیشه در چارچوب قانون و عرف رفتار کنه.
5. مشاوره حقوقی بگیرید: این مهمترین نکته است! قبل از اینکه پای هر قراردادی رو امضا کنید، مخصوصاً قراردادهای مضاربه که پیچیدگی های خاص خودشون رو دارن، حتماً با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت کنید. یه قرارداد مضاربه خوب و استاندارد، می تونه جلوی خیلی از دعواها و اختلافات آینده رو بگیره.

تفاوت مضاربه و ربا: چرا یکی حلاله یکی حروم؟

خیلی ها شاید با خودشون بگن خب مگه مضاربه همون ربا نیست؟ پول می دی سود می گیری! ولی اینجا یه فرق اساسی هست که مضاربه رو کاملاً از ربا جدا می کنه و باعث میشه از نظر شرعی حلال باشه و ربا حرام. این فرق همون بحث تحمل ریسک یا پذیرش ضرر هست.

ببینید، توی مضاربه، مالک سرمایه رو می ذاره وسط و در سود حاصل از تجارت شریکه. اما همونطور که بارها تاکید کردیم، اگه عامل تقصیری نداشته باشه، ضرر وارد شده به اصل سرمایه هم بر عهده مالکه. یعنی مالک هم در سود شریکه، هم در ضرر سرمایه. یه جورایی داره ریسک می کنه.

اما توی ربا (همون وام با بهره)، کسی که پول رو میده (رباگیرنده) هیچ ریسکی بابت اصل پولش نمی کنه. اصل پولش همیشه تضمین شده است و از اون طرف یه سود ثابت و مشخص هم می گیره، چه طرف مقابل (وام گیرنده) سود کنه، چه ضرر. اون سود برای رباگیرنده قطعیه. همین قطعیت سود و عدم پذیرش ریسک در مقابل تضمین اصل سرمایه، باعث میشه ربا از نظر شرعی حرام باشه.

پس، مضاربه یه معامله دو سر ریسکه (البته ریسک های متفاوت). مالک ریسک از دست رفتن سرمایه رو می پذیره و عامل ریسک از دست رفتن زحمت و وقتش رو (که ممکنه سود نصیبش نشه). ولی توی ربا، فقط وام گیرنده است که ریسک می کنه و رباگیرنده هیچ ریسکی نداره و سودش هم قطعیه. این تفاوت جوهره اصلی مشروعیت مضاربه و ممنوعیت رباست.

نتیجه گیری

خب، رسیدیم به انتهای بحث شیرین ضرر در مضاربه. اگه بخوایم یه جمع بندی کلی و خودمانی داشته باشیم، باید بگیم که در قرارداد مضاربه، اصل بر اینه که ضرر وارد شده به اصل سرمایه، به عهده مالک سرمایه است و عامل فقط در صورت تعدی، تفریط، یا تخلف از شروط قرارداد ضامن شناخته میشه. این رو همیشه توی ذهنتون داشته باشید.

پس اگه شما مالک هستید و قراره سرمایه بذارید، باید این ریسک رو بپذیرید که ممکنه سرمایه تون به خاطر شرایط بازار یا حوادث غیرمترقبه ضرر کنه یا از بین بره. و اگه عامل هستید، باید حواستون باشه که از حدود اختیاراتتون خارج نشید، در نگهداری سرمایه کوتاهی نکنید و به تمام شروط قرارداد پایبند باشید، چون در این صورت، جبران خسارت به عهده خودتون خواهد بود. اما یادتون باشه که شرط ضمانت عامل برای اصل سرمایه، باطله و نباید توی قرارداد بهش استناد کنید.

همیشه سعی کنید قرارداد مضاربه رو با دقت و شفافیت کامل تنظیم کنید تا هم حقوق خودتون حفظ بشه و هم از بروز اختلافات و سوتفاهم های احتمالی در آینده جلوگیری بشه. اگه سوالی دارید یا برای تنظیم یک قرارداد مطمئن نیاز به راهنمایی بیشتر دارید، حتماً با متخصصین حقوقی مشورت کنید. اون ها می تونن بهترین مسیر رو بهتون نشون بدن.