جشن روز مردگان یا به اسپانیایی Día de los Muertos فراتر از یک مراسم ساده نمایانگر پیوند عمیق و ناگسستنی بین زندگان و درگذشتگان در فرهنگ مکزیک است. این آیین که ریشه در باورهای باستانی و سنت های بومی دارد با رنگ ها عطرها و طعم های خاص خود داستانی از عشق یادبود و احترام به زندگی را روایت می کند. در این روزها خانواده ها گرد هم می آیند تا خاطرات عزیزان از دست رفته خود را گرامی بدارند و با برپایی محراب های رنگارنگ تزئین قبرها و برگزاری جشن های شاد به استقبال ارواح درگذشتگان بروند. اما این جشن تنها به مکزیک محدود نمی شود؛ بلکه در سراسر آمریکای لاتین و حتی فراتر از آن جوامعی این سنت را پاس می دارند و به شیوه های خاص خود به آن رنگ و بوی محلی می بخشند. اگر شما هم کنجکاو شده اید که بدانید این جشن چه زمانی برگزار می شود چه آداب و رسومی دارد و چه مفاهیم عمیقی را در خود جای داده است در این مقاله با ما همراه باشید تا به سفری در دنیای رنگارنگ روز مردگان برویم و با جنبه های مختلف این آیین باستانی آشنا شویم.

جشن روز مردگان مکزیک

معرفی مراسم روز مردگان در مکزیک

جشن روز مردگان در مکزیک که به زبان اسپانیایی Día de los Muertos نامیده می شود یک جشن چند روزه است که در سراسر مکزیک و بخش هایی از آمریکای لاتین برگزار می شود. این جشن با هدف گرامیداشت یاد و خاطره درگذشتگان و ارواح عزیزان برگزار می شود. برخلاف تصور رایج این جشن یک مراسم غم انگیز نیست بلکه جشنی است پر از رنگ موسیقی غذا و شادی که در آن خانواده ها گرد هم می آیند تا با یادآوری خاطرات خوب زندگی درگذشتگان را جشن بگیرند. در این روزها خیابان ها و خانه ها با گل های جعفری شمع ها جمجمه های رنگارنگ و تصاویر درگذشتگان تزئین می شوند. خانواده ها محراب هایی (Ofrendas) برپا می کنند که در آن هدایایی مانند غذاهای مورد علاقه درگذشتگان نوشیدنی ها عکس ها و اشیاء شخصی قرار می دهند تا ارواح عزیزانشان را به خانه دعوت کنند. این جشن نمادی از باور مکزیکی ها به چرخه زندگی و مرگ و همچنین ارتباط مداوم بین زندگان و درگذشتگان است.

تاریخچه روز مردگان

ریشه های جشن روز مردگان به دوران تمدن های باستانی آمریکای مرکزی به ویژه تمدن های آزتک و مایا بازمی گردد. در این دوران جوامع بومی مراسمی را برای گرامیداشت درگذشتگان برگزار می کردند که اغلب در ماه اوت انجام می شد. این مراسم با هدایایی به الهه مرگ Mictecacihuatl همراه بود. با ورود اسپانیایی ها در قرن شانزدهم این سنت های بومی با آیین های کاتولیک به ویژه روز همه قدیسین (All Saints’ Day) و روز همه ارواح (All Souls’ Day) ترکیب شد. به این ترتیب جشن روز مردگان به شکل امروزی خود درآمد و تاریخ برگزاری آن به روزهای اول و دوم نوامبر منتقل شد. امروزه این جشن نه تنها به عنوان یک میراث فرهنگی ارزشمند در مکزیک شناخته می شود بلکه در سال 2008 توسط یونسکو به عنوان میراث فرهنگی ناملموس بشریت به ثبت رسید. این نشان از اهمیت و ارزش این سنت در حفظ هویت فرهنگی و پیوند جوامع با تاریخ و باورهای خود دارد.

آداب و رسوم جشن روز مردگان

جشن روز مردگان مجموعه ای از آداب و رسوم رنگارنگ و معنادار است که هر کدام نمادی از احترام و یادبود درگذشتگان هستند. یکی از مهم ترین این آداب برپایی محراب (Ofrenda) است. این محراب ها معمولاً در خانه ها یا قبرستان ها ساخته می شوند و با گل های جعفری (Cempasúchil) شمع ها عکس های درگذشتگان غذاها و نوشیدنی های مورد علاقه آن ها تزئین می شوند. گل های جعفری به دلیل رنگ نارنجی روشن و عطر قوی به عنوان نمادی از زندگی و نور شناخته می شوند و اعتقاد بر این است که ارواح را به سوی محراب هدایت می کنند. شمع ها نیز نمادی از روشنایی و امید هستند و به روشن کردن راه ارواح کمک می کنند. از دیگر رسوم رایج می توان به پخت نان مردگان (Pan de Muerto) تهیه جمجمه های شکری (Sugar Skulls) و نوشتن نام درگذشتگان بر روی آن ها اشاره کرد. همچنین بسیاری از خانواده ها به قبرستان ها می روند تا قبرها را تمیز کرده و با گل ها و شمع ها تزئین کنند و در کنار عزیزان درگذشته خود وقت بگذرانند. موسیقی رقص و داستان گویی نیز از جمله بخش های جدایی ناپذیر این جشن هستند که به ایجاد فضایی شاد و خاطره انگیز کمک می کنند.

رژه روز مردگان

رژه روز مردگان یکی از جذاب ترین و پرطرفدارترین بخش های این جشن است که به ویژه در شهرهای بزرگ مکزیک برگزار می شود. این رژه ها معمولاً با حضور هنرمندان رقصندگان نوازندگان و مردم عادی با لباس های رنگارنگ و چهره های نقاشی شده به شکل جمجمه (Catrina) برگزار می شوند. رژه روز مردگان در مکزیکوسیتی پایتخت مکزیک به ویژه پس از نمایش آن در فیلم جیمز باند اسپکتر به شهرت جهانی رسید. این رژه ها فرصتی برای نمایش فرهنگ و هنر مکزیک و همچنین گرامیداشت یاد و خاطره درگذشتگان به شیوه ای شاد و پرشور هستند. در طول رژه شرکت کنندگان با حمل تصاویر درگذشتگان خواندن آوازها و رقصیدن به استقبال ارواح عزیزان خود می روند. این رژه ها نه تنها برای مکزیکی ها بلکه برای گردشگران نیز تجربه ای فراموش نشدنی و جذاب به شمار می روند.

محراب روز مردگان

محراب روز مردگان یا Ofrenda قلب تپنده جشن روز مردگان است. این محراب ها نمادی از ارتباط بین دنیای زندگان و مردگان هستند و به عنوان مکانی برای استقبال از ارواح عزیزان درگذشته طراحی شده اند. محراب ها معمولاً چند طبقه دارند که هر طبقه نمادی از یک جنبه خاص از زندگی و مرگ است. طبقه بالایی معمولاً به تصاویر قدیسین و نمادهای مذهبی اختصاص دارد در حالی که طبقات پایین تر با عکس های درگذشتگان غذاها و نوشیدنی های مورد علاقه آن ها گل های جعفری شمع ها و اشیاء شخصی تزئین می شوند. هر یک از این عناصر نمادی خاص دارد. به عنوان مثال نمک نمادی از تطهیر و پاکی است آب نمادی از حیات و تجدید و نان مردگان نمادی از اتحاد بین زندگان و مردگان است. ساخت محراب روز مردگان یک فعالیت خانوادگی است که در آن همه اعضای خانواده با هم همکاری می کنند تا بهترین و زیباترین محراب را برای استقبال از ارواح عزیزان خود بسازند.

نمادهای جشن روز مردگان

جشن روز مردگان سرشار از نمادهایی است که هر کدام معنا و مفهوم خاصی دارند و به غنای فرهنگی این جشن می افزایند. جمجمه ها (Calaveras) یکی از مهم ترین نمادهای این جشن هستند. این جمجمه ها معمولاً از شکر شکلات یا سفال ساخته می شوند و با رنگ های روشن و طرح های گل دار تزئین می شوند. جمجمه ها نه تنها نمادی از مرگ هستند بلکه نمادی از زندگی و شادی نیز به شمار می روند. گل های جعفری (Cempasúchil) نیز از دیگر نمادهای مهم این جشن هستند. این گل ها به دلیل رنگ نارنجی روشن و عطر قوی به عنوان نمادی از نور و زندگی شناخته می شوند و اعتقاد بر این است که ارواح را به سوی محراب هدایت می کنند. نان مردگان (Pan de Muerto) نیز یک نان شیرین و خوشمزه است که به مناسبت این جشن پخته می شود. این نان معمولاً با طرح های استخوانی تزئین می شود و نمادی از اتحاد بین زندگان و مردگان است.

گل نماد روز مردگان

گل جعفری با نام علمی Tagetes erecta و نام اسپانیایی Cempasúchil بدون شک گل نمادین جشن روز مردگان است. این گل با رنگ نارنجی تند و درخشان خود نه تنها زینت بخش محراب ها و قبرها می شود بلکه به عنوان راهنمایی برای ارواح درگذشتگان نیز ایفای نقش می کند. اعتقاد بر این است که عطر و رنگ این گل ارواح را به سوی خانه ها و خانواده هایشان هدایت می کند. گل های جعفری در مکزیک به وفور یافت می شوند و در طول فصل پاییز مزارع و باغ ها را به دریایی از رنگ نارنجی تبدیل می کنند. این گل ها نه تنها از نظر زیبایی شناختی اهمیت دارند بلکه از نظر فرهنگی و مذهبی نیز جایگاه ویژه ای در جشن روز مردگان دارند. استفاده از این گل ها در تزئینات و مراسم ها نمادی از احترام و یادبود درگذشتگان و همچنین باور به تداوم زندگی پس از مرگ است.

شیرینی روز مردگان

شیرینی ها و خوراکی ها نقش مهمی در جشن روز مردگان ایفا می کنند و هر کدام نمادی از عشق یادبود و پذیرایی از ارواح درگذشتگان هستند. نان مردگان (Pan de Muerto) یکی از مهم ترین این خوراکی ها است. این نان شیرین و خوشمزه با طعم پرتقال و رازیانه معمولاً با طرح های استخوانی تزئین می شود و نمادی از اتحاد بین زندگان و مردگان است. جمجمه های شکری (Sugar Skulls) نیز از دیگر شیرینی های محبوب این جشن هستند. این جمجمه ها از شکر آب و سفیده تخم مرغ ساخته می شوند و با رنگ های روشن و طرح های گل دار تزئین می شوند. نام درگذشتگان معمولاً بر روی این جمجمه ها نوشته می شود و به عنوان هدیه ای برای ارواح عزیزان در نظر گرفته می شود. علاوه بر این غذاهای مورد علاقه درگذشتگان نیز بر روی محراب قرار داده می شود تا ارواح از آن ها لذت ببرند. این غذاها می توانند شامل تامال مول تاکو و دیگر غذاهای سنتی مکزیکی باشند.

شهرهای برگزاری جشن روز مردگان مکزیک

جشن روز مردگان در سراسر مکزیک برگزار می شود اما برخی از شهرها به دلیل برگزاری باشکوه تر و منحصربه فردتر این جشن شهرت بیشتری دارند.

شهر مکزیکوسیتی

مکزیکوسیتی پایتخت مکزیک یکی از بهترین مکان ها برای تجربه جشن روز مردگان است. در این شهر رژه های بزرگ و رنگارنگی در خیابان ها برگزار می شود و مردم با لباس های سنتی و چهره های نقاشی شده به شکل جمجمه در این رژه ها شرکت می کنند. میدان اصلی شهر زوکالو (Zócalo) با محراب های بزرگ و تزئینات گل دار تزئین می شود و فضایی شاد و پرشور ایجاد می کند. موزه ها و گالری های هنری نیز نمایشگاه هایی را به مناسبت این جشن برگزار می کنند. علاوه بر این بازارهای محلی پر از شیرینی ها خوراکی ها و صنایع دستی مرتبط با روز مردگان می شوند. مکزیکوسیتی با ترکیبی از سنت های باستانی و مدرن تجربه ای بی نظیر از جشن روز مردگان را برای بازدیدکنندگان فراهم می کند.

شهر میکواکان

ایالت میکواکان به ویژه شهر پاتزکوارو (Pátzcuaro) یکی دیگر از مقاصد محبوب برای تجربه جشن روز مردگان است. در این منطقه سنت های بومی بیشتر حفظ شده اند و مراسم ها با حال و هوای معنوی تری برگزار می شوند. در شب اول نوامبر مردم محلی با قایق های تزئین شده به جزیره جانیتزیو (Janitzio) می روند و در قبرستان جزیره شب را به دعا و یادبود درگذشتگان می گذرانند. نور شمع ها و آوازهای محلی فضایی جادویی و فراموش نشدنی ایجاد می کند. بازارهای محلی نیز پر از صنایع دستی زیبا و خوراکی های خوشمزه می شوند. میکواکان با سنت های غنی و مناظر طبیعی زیبا تجربه ای اصیل از جشن روز مردگان را برای بازدیدکنندگان فراهم می کند.

شهر اواخاکا

اواخاکا شهری در جنوب مکزیک به دلیل فرهنگ غنی و غذاهای لذیذ خود مشهور است. جشن روز مردگان در اواخاکا نیز با حال و هوای خاصی برگزار می شود. در این شهر خانواده ها محراب های بزرگ و پر زرق و برقی را در خانه های خود برپا می کنند و با غذاها نوشیدنی ها و اشیاء شخصی درگذشتگان تزئین می کنند. رژه های خیابانی نیز در اواخاکا برگزار می شوند و مردم با لباس های سنتی و چهره های نقاشی شده به شکل جمجمه در این رژه ها شرکت می کنند. بازارهای محلی پر از شیرینی ها خوراکی ها و صنایع دستی مرتبط با روز مردگان می شوند. اواخاکا با ترکیبی از سنت های بومی و استعماری تجربه ای منحصربه فرد از جشن روز مردگان را برای بازدیدکنندگان فراهم می کند.

تفاوت و شباهت جشن روز مردگان مکزیک و هالووین

جشن روز مردگان مکزیک و هالووین هر دو جشن هایی هستند که در اواخر ماه اکتبر و اوایل ماه نوامبر برگزار می شوند و به نوعی با مرگ و ارواح در ارتباط هستند. با این حال تفاوت های اساسی بین این دو جشن وجود دارد. هالووین بیشتر یک جشن سکولار است که ریشه در سنت های باستانی سلتیک دارد و با ترس و وحشت مرتبط است. در هالووین مردم لباس های ترسناک می پوشند خانه ها را با تزئینات ترسناک تزئین می کنند و به دنبال شیرینی و شکلات می روند. در مقابل جشن روز مردگان یک جشن مذهبی و فرهنگی است که ریشه در سنت های باستانی آمریکای مرکزی دارد و با یادبود و احترام به درگذشتگان مرتبط است. در جشن روز مردگان مردم محراب هایی برای ارواح عزیزان خود برپا می کنند قبرها را تزئین می کنند و با غذاها و نوشیدنی های مورد علاقه آن ها پذیرایی می کنند. با وجود این تفاوت ها هر دو جشن به نوعی با مرگ و زندگی پس از مرگ در ارتباط هستند و به مردم فرصتی می دهند تا با این مفاهیم عمیق روبرو شوند.

مفهوم و پیام فرهنگی روز مردگان

جشن روز مردگان فراتر از یک مراسم مذهبی یا فرهنگی حامل پیام های عمیق و ارزشمندی است. این جشن به ما یادآوری می کند که مرگ بخشی اجتناب ناپذیر از زندگی است و نباید از آن ترسید. بلکه باید آن را به عنوان یک مرحله طبیعی در چرخه زندگی پذیرفت. جشن روز مردگان همچنین به ما یادآوری می کند که باید از زندگی خود لذت ببریم و قدر لحظات با ارزش را بدانیم. زیرا زندگی کوتاه است و هر لحظه آن ارزشمند است. علاوه بر این این جشن به ما یادآوری می کند که باید به یاد عزیزان درگذشته خود باشیم و خاطرات آن ها را زنده نگه داریم. زیرا آن ها همیشه در قلب ما زنده هستند. جشن روز مردگان با رنگ ها عطرها و طعم های خاص خود پیامی از امید عشق و اتحاد را به ما منتقل می کند و به ما یادآوری می کند که مرگ پایان همه چیز نیست بلکه آغازی دوباره است.

جشن روز مردگان چه زمانی است؟

جشن روز مردگان به طور رسمی در روزهای اول و دوم نوامبر برگزار می شود. اما آماده سازی ها و جشن های جانبی ممکن است از اواخر اکتبر آغاز شده و تا چند روز پس از دوم نوامبر نیز ادامه داشته باشند.

چه کسانی روز مردگان را جشن می گیرند؟

جشن روز مردگان عمدتاً در مکزیک و دیگر کشورهای آمریکای لاتین که دارای فرهنگ و سنت های مشابه هستند برگزار می شود. جوامع مکزیکی تبار در سراسر جهان نیز این جشن را گرامی می دارند.

چه زمانی برای تهیه بلیط برای دیدن جشن روز مردگان مناسب است؟

بهترین زمان برای تهیه بلیط و رزرو محل اقامت برای شرکت در جشن روز مردگان حداقل چند ماه قبل از شروع جشن است. به خصوص اگر قصد سفر به شهرهای محبوب مانند مکزیکوسیتی یا میکواکان را دارید.

روز مردگان در ایران چه روزی است؟

جشن روز مردگان در ایران معادل مشخصی ندارد اما برخی از سنت های ایرانی مانند شب یلدا و برخی از مراسم یادبود درگذشتگان شباهت هایی با این جشن دارند و در زمان های مختلف سال برگزار می شوند.

آیا فستیوال روز مردگان یک جشن مذهبی است؟

جشن روز مردگان ترکیبی از باورهای مذهبی و سنت های بومی است. این جشن ریشه در آیین های باستانی آمریکای مرکزی دارد و با آیین های کاتولیک به ویژه روز همه قدیسین و روز همه ارواح ترکیب شده است.