تامین اجتماعی سختیِ کارِ کارگران را نادیده می گیرد

آرسل:

همه کارگران مرده معدن طبس تشییع شده اند مراسم تقریبا تمام شده و خانه ها برای مهمانان بی شماری که برای تسلیت آمده اند خالی است. اکنون فقط حلقه کوچکی از آشنایان بسیار صمیمی باقی مانده بود و طبیعی بود که این حلقه روز به روز کوچکتر می شد تا اینکه فقط بازماندگان اصلی که سرپرستی آنها بر دوش کارگر مرده بود باقی می ماند.

سایر حقوق کارگران فوت شده قطع شده و مقرری بازماندگان در اسرع وقت برقرار می شود. اگرچه تحمل بار این مصیبت هنوز گرم تازه و دشوار است اما بازماندگان باید از راه های قانونی برقراری مستمری بگذرند. این جاده سختی است اما برای بازماندگان کارگرانی که به سختی به دست آورده اند سخت تر است.

به این دلیل که تامین اجتماعی به طور کلی سوابق کارگران متوفی را رد می کند تا مستمری بازماندگان آنها را به روش عادی تعیین کند. یعنی حتی اگر کارگری در یک شغل سخت و زیان آور فقط یک سال از بازنشستگی باقی مانده باشد و کارگر به هر علت فوت کند مستمری بازماندگان بدون محاسبه ضریب دوستی مشاغل سخت و زیان آور محاسبه می شود. به عبارت دیگر آن کار سخت و طاقت فرسا و زیان آور تأثیری در تعیین میزان مستمری نخواهد داشت.

این یک بی عدالتی است; تصور کنید که یک معدنچی قبل از درخواست بازنشستگی فوت کند و این مرگ حتی ممکن است به دلیل حادثه ناشی از کار باشد. آیا بازماندگان نباید مانند معدنچیان طبس از رفاقتی که برای آن کار طاقت فرسا و به معنای واقعی کلمه طاقت فرسا محول شده است بهره مند شوند؟ آیا این بدان معناست که این همه کار سخت یک شبه به نتیجه نمی رسد؟ تامین اجتماعی این را می گوید!

طبق اصلاحیه دوم ماده 76 قانون تامین اجتماعی «اشخاصی که حداقل 20 سال و 25 سال متناوب به مشاغل سخت و زیان آور (مضر به سلامت) اشتغال داشته و حق بیمه مدت مذکور را به سازمان پرداخت کرده باشند. مشخص شده در هر مورد می تواند برای بازنشستگی درخواست کند: «هر سال یک سال و نیم سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و طاقت فرسا محاسبه می شود».

سازمان تامین اجتماعی برای برقراری مستمری این تبصره را اینگونه تفسیر می کند که این سنوات دوستانه برای بازنشستگی است و فقط زمانی محاسبه می شود که کارگر برای بازنشستگی اقدام کند. با چنین توضیحی این سازمان تمام زحمات کارگر را نادیده گرفته و مستمری عادی را از خانواده دریغ می کند. اما بدیهی است راه سخت تری وجود دارد و آن شکایت به دادگاه اداری است که معلوم نیست موفق می شود یا خیر!

زندگی جاده سختی است

حجت کاظمی وکیل پایه یک دادگستری در گفت و گو با «ایلنا» قانون را قابل تفسیر دانست و گفت: با توجه به تبصره های مختلف قانون تامین اجتماعی پیچیدگی ها و ابهاماتی وجود دارد. با دو تبصره ضمیمه بند 76. و نیاز به توضیح دارد برای مشاغل مخصوصا سخت و زیان آور باید شرایط خاص این مشاغل در نظر گرفته شود. البته مجلس با اشکالاتی در تفسیر مواجه شد و به سوالاتی پاسخ داد اما تا آنجایی که من اطلاع دارم در این مورد تحقیقی صورت نگرفته است.

با این وجود بازماندگان طبس در بهره مندی از سوابق عرفکی با مشکل مواجه خواهند شد مگر اینکه با تامین اجتماعی موافقت شود. چه راهی را باید طی کنند؟ این وکیل پایه یک دادگستری در پاسخ به این سوال گفت: خانواده ها می توانند به کمیته ویژه مراجعه و مصادیق مربوط به وضعیت خود را ارائه کنند. در صورت عدم پذیرش درخواست تامین اجتماعی در شهر محل سکونت بازماندگان بازماندگان می توانند با استعلام قانونی پیگیری کنند. به عنوان مثال می توان درخواست را به تهران ارسال کرد و در آنجا با حضور کمیته ویژه امکان بررسی دقیق تری وجود دارد.

وی ادامه داد: ممکن است تامین اجتماعی به دلیل عدم شفافیت قانونی اینگونه درخواست ها را رد کند. در صورت عدم پذیرش درخواست در تهران تامین اجتماعی موظف است دلایل رد درخواست را کتباً اعلام کند. در این صورت اگر این اقدامات مؤثر واقع نشد می توان پرونده را به دیوان عدالت اداری ارسال کرد و در آنجا بازماندگان می توانند حقوق خود را مطالبه کنند. همچنین راه دیگر این است که از مجلس بخواهیم قانون را واضح تر تفسیر کند.

این مسیر حتی در آن شرایط برای یک بازمانده سخت است و باید به مشکل فکر کرد.» کاظمی با این جمله ادامه می دهد: در مورد مسیری که می توان از دیوان عدالت اداری طی کرد باید بگویم که بازماندگان در صورت مراجعه به این نهاد می توانند با نظرات متفاوتی مواجه شوند. در این مورد یک درخواست رأی به اتفاق آرا برای رسیدن به یک نتیجه واحد ممکن است مؤثر باشد.

وی ادامه داد: دادگاه بدوی ممکن است موضوع را برای رسیدگی مجدد به تامین اجتماعی ارجاع دهد و در صورت عدم پذیرش نظر دادگاه توسط تامین اجتماعی باید مجددا شکایت شود. این فرآیند بسیار دشوار است و نیاز به مهارت و استدلال قوی دارد. کاظمی درباره بازماندگان کارگران «معدن» گفت: در موارد اخیر احتمال پذیرش درخواست بازماندگان در خصوص محاسبه سنوات دوستی وجود دارد اما احتمال رد آن نیز به دلایل تامین اجتماعی وجود دارد. بار مالی گرفتن این حق.

به روح قانون در تفسیر قوانین تامین اجتماعی نگاه کنید نه مصلحت!

این مدافع بنیادین تاکید کرد: نظام حقوقی باید به گونه ای اصلاح شود که به حقوق کارگران آسیب دیده و خانواده آنها پاسخ مناسبی بدهد. این تفسیر باید با فلسفه اگزیستانسیالیستی قانون تامین اجتماعی که هدف آن حمایت از حقوق کارگران و تامین رفاه آنهاست مطابقت داشته باشد.

وی افزود: همانطور که گفتم قوانین و تبصره های مختلفی در این زمینه وجود دارد که می توان از آن ها تفسیرهای متفاوتی کرد. این پیچیدگی می تواند بن بست هایی را در اجرای قانون ایجاد کند. بنابراین در حال حاضر نیازمند تفسیری شفاف و دقیق از قانون تامین اجتماعی هستیم تا حقوق کارگران به درستی حفظ شود.

وی بیان کرد: ملاحظات تامین اجتماعی شاید به دلیل مصلحت در تفسیر قانون باشد اما توجه به روح قانون حتی اگر در متن آن شفاف نباشد بسیار مهم است. کاظمی تاکید کرد: باید به حقوق بازماندگان و کارگران آسیب دیده بیشتر توجه شود و این مسائل به طور جدی بررسی شود.

همانطور که گفتم بازماندگان در شرایط سختی قرار دارند و نباید حقوق قانونی آنها تضییع شود. اگرچه روند رسیدگی به پرونده ها در دادگاه در حال حاضر سریعتر است اما واقعیت این است که خانواده هایی که از این مشاغل جان سالم به در می برند همچنان با مشکلات زیادی روبرو هستند و این روند می تواند چالش های خاص خود را داشته باشد.

رنج آنها بیشتر نمی شود!

راه کسب حق بهره مندی از سال های دوستی کاری سخت و زیان آور است که آنقدر سخت است که بسیاری از بازماندگان به سراغ آن نمی روند. در طبس در منزل محمد جاوید بهشتی زاده کارگر جوانی که در حادثه معدن جان خود را از دست داد با خواهرش آشنا شدم. او 8 سال پیش همسر 33 ساله خود را از دست داد. شوهرم در معدن کار می کرد یک روز که از معدن آمد همزمان سکته قلبی کرد و سکته کرد 24 روز در بیمارستان بود و بعد فوت کرد. او دلیل مرگ همسرش را سختی کار معدن می داند.

حالا این زن از مشکلات پس از فوت همسرش حقوق بازنشستگی پایین و محرومیت از شغل سخت و بی پاداش صحبت کرده است. از او می پرسم چرا برای اعمال ضریب تجمعی سنوات کار همسرتان اقدامی نکردید؟ گفت: کجا برم بیمه اول حداقل مستمری را تعیین کرد گفتم: باید دادگاه می رفتی گفتند فایده ندارد دنبال این حق نرفت. و اکنون با داشتن 4 فرزند در حضانت حقوق بازنشستگی کمی دارد.

آنها ساده ترین گزینه را انتخاب می کنند: کاهش دستمزد کارگران

درست در جایی که تامین اجتماعی باید به کمک بیاید چتر محافظ خود را گسترش می دهد. آنها می گویند که شرکت دارایی کمی دارد و عدم تعادل بین دخل و خرج آنقدر شدید است که اگر این عدم تعادل ادامه یابد شرکت به زودی ورشکست می شود. مدافعانی که تنها از منظر اقتصادی به تامین اجتماعی می نگرند و به نارضایتی ها رسیدگی می کنند وظیفه اجتماعی این سازمان و پیامدهای نادیده گرفتن حمایت های اجتماعی را در تصمیم گیری های خود نادیده می گیرند. آنها ساده ترین گزینه را انتخاب می کنند: کاهش حداقل دستمزد کارگران و خانواده هایشان.