بزرگترین کشور بدون مزرعه- سنگاپور

سنگاپور، با وجود مساحت بسیار کم و تقریباً بدون هیچ زمین کشاورزی سنتی، موفق شده نیازهای غذایی جمعیتش را تامین کند. این کشور کوچک اما پرقدرت، با اتکا به واردات گسترده و البته سرمایه گذاری بی سابقه در فناوری های نوآورانه غذایی و کشاورزی مدرن، توانسته عنوان بزرگترین کشور بدون مزرعه را به خودش اختصاص بدهد و در تامین امنیت غذایی خودش پیشتاز باشد.

خب، راستش را بخواهید، وقتی اسم سنگاپور می آید، شاید اولین چیزی که به ذهنمان برسد، آسمان خراش های سر به فلک کشیده، مراکز خرید لوکس و شهری فوق العاده تمیز و منظم باشد. کمتر کسی به این فکر می کند که این کشور چطور غذای مردمانش را تامین می کند. سنگاپور یک مورد مطالعاتی واقعاً منحصر به فرد است. کشوری جزیره ای که نه رودخانه پرآبی دارد و نه زمین کشاورزی وسیع. یعنی شما هر جای دنیا که بروید، حتماً چند تا مزرعه بزرگ و کوچک می بینید که مشغول کشت و کار هستند، اما در سنگاپور داستان کاملاً فرق می کند. اینجا خبری از شالیزارهای وسیع یا مزارع گندم بی پایان نیست. پس چطور این کشور، با جمعیتی نزدیک به ۶ میلیون نفر، خودش را از گرسنگی نجات داده و حتی به یک الگو در زمینه امنیت غذایی تبدیل شده است؟

این سؤال ذهن خیلی ها را مشغول کرده است. سنگاپور به معنای واقعی کلمه، بزرگترین کشور دنیاست که مزرعه ای به شکل سنتی و گسترده ندارد. این واقعیت، این کشور را وادار کرده تا به سمت نوآوری و راه حل های خلاقانه برود. انگار طبیعت به آن ها گفته: خب، زمین نداری؟ پس باید از مغزت کار بکشی! و آن ها هم حسابی از این چالش استقبال کرده اند. در این مقاله می خواهیم سری بزنیم به دنیای شگفت انگیز سنگاپور و ببینیم چطور این کشور، با دست خالی از زمین، به یک قدرت در تامین غذای خودش تبدیل شده و حتی مسیر آینده کشاورزی دنیا را هم تعیین می کند. با هم کاوش می کنیم که این کشور چطور از یک چالش بزرگ، فرصت های بی نظیری خلق کرده است.

سنگاپور، بزرگترین کشور بدون مزرعه – یک واقعیت منحصر به فرد

وقتی می گوییم سنگاپور بزرگترین کشور بدون مزرعه است، منظورمان این نیست که این کشور اصلاً هیچ فعالیت کشاورزی ندارد. نه، اصلاً این طور نیست. بلکه منظورمان این است که خبری از آن مزارع سنتی گسترده که در بیشتر نقاط دنیا می بینیم، در سنگاپور نیست. یعنی چیزی شبیه به شالیزارهای گیلان یا دشت های گندم کانادا را اینجا پیدا نمی کنید. به خاطر محدودیت شدید زمین، کشاورزی به شیوه سنتی و در مقیاس بزرگ، در این کشور معنی ندارد.

سنگاپور در یک دسته بندی خاص قرار می گیرد: کشورهای کوچک و دولت شهرها. شاید بپرسید خب، موناکو هم خیلی کوچیکه یا مثلاً واتیکان اصلاً مزرعه نداره، پس چرا سنگاپور؟ تفاوت اصلی در مقیاس و جمعیت است. موناکو و واتیکان جمعیت خیلی کمی دارند و مساحتشان هم واقعاً ناچیز است. اما سنگاپور با جمعیتی میلیونی و مساحتی نسبتاً بزرگتر (البته برای یک دولت شهر)، مجبور شده برای تامین غذای این همه آدم، فکرهای اساسی بکند. اینجاست که داستان سنگاپور خاص و منحصر به فرد می شود. چالش تامین غذای این حجم از جمعیت، بدون زمین کافی، آن ها را وادار به نوآوری های فوق العاده کرده که در ادامه درباره شان حرف می زنیم.

به طور خلاصه، سنگاپور نه به خاطر نبود اراده، بلکه به دلیل محدودیت های فیزیکی زمین، مجبور شده از روش های متفاوتی برای تولید غذا استفاده کند. اینجاست که عبارت «کشور بدون مزرعه» معنای واقعی خودش را پیدا می کند؛ کشوری که نه به خاطر عدم علاقه، بلکه به خاطر نداشتن فضا، باید راه هایی کاملاً جدید برای تامین شکم مردمش پیدا کند.

ریشه های این وضعیت: چرا سنگاپور مزرعه ندارد؟

شاید براتون سؤال پیش بیاد که اصلاً چرا سنگاپور به این وضعیت رسیده که مزرعه سنتی نداره؟ قضیه اینه که این موضوع تصادفی نیست، بلکه ریشه های عمیق تری داره که به سه عامل اصلی برمی گرده:

محدودیت شدید زمین

سنگاپور یک کشور جزیره ای خیلی کوچیکه. تقریباً هم اندازه با یه کلان شهر معمولی. حالا تصور کنید این مساحت کم باید جوابگوی نیازهای زندگی میلیون ها آدم باشه. از طرفی، تراکم جمعیت تو سنگاپور خیلی بالاست. یعنی هر وجب از خاک این کشور ارزش طلا داره! این زمین های باارزش رو باید برای چی استفاده کرد؟ برای ساخت خونه، اداره، کارخونه، بیمارستان، مراکز تفریحی و همه زیرساخت هایی که یه کشور مدرن نیاز داره. خب، وقتی زمین انقدر محدوده و باید برای زندگی و کسب وکار و صنعت استفاده بشه، دیگه جایی برای مزارع وسیع و سنتی نمی مونه. این محدودیت، سنگاپور رو مجبور کرده که در تمام برنامه ریزی هاش، مدیریت زمین رو در اولویت قرار بده.

اولویت های اقتصادی و توسعه ای

از همون روز اول استقلال، سنگاپور فهمید که نمی تونه مثل کشورهای دیگه به کشاورزی متکی باشه. برای همین، سیاستمداران و برنامه ریزها تصمیم گرفتن روی صنایع با ارزش افزوده بالا تمرکز کنن. یعنی چی؟ یعنی به جای اینکه برن سراغ کشاورزی که به زمین و آب زیاد نیاز داره، اومدن سراغ فناوری اطلاعات، خدمات مالی، گردشگری، پتروشیمی و لجستیک. این صنایع نه تنها به زمین کمتری نیاز دارن، بلکه درآمد و سود خیلی بیشتری هم دارن. پس، طبیعی بود که بخش کشاورزی، در برابر این غول های صنعتی، کم کم از صحنه خارج بشه و به حاشیه بره.

شهری سازی گسترده

تو دهه های اخیر، سنگاپور به سرعت برق و باد پیشرفت کرده و رشد شهری بی سابقه ای داشته. زمین های کشاورزی کوچیکی که شاید زمانی وجود داشتن، یکی یکی تبدیل شدن به مجتمع های مسکونی، برج های تجاری، پارک های صنعتی و جاده ها و بزرگراه ها. این شهری سازی گسترده، دیگه هیچ فضایی برای کشاورزی سنتی باقی نذاشته. هر فضایی که قابل استفاده بود، برای توسعه شهری و ایجاد زیرساخت های مورد نیاز یک جامعه مدرن اختصاص پیدا کرد. این سه تا عامل دست به دست هم دادن تا سنگاپور به جایی برسه که امروز بهش بزرگترین کشور بدون مزرعه می گیم.

استراتژی های هوشمندانه سنگاپور برای امنیت غذایی

حالا که فهمیدیم چرا سنگاپور مزرعه نداره، باید ببینیم چطور این کشور، با این همه محدودیت، گلیم خودش رو از آب بیرون کشیده و امنیت غذایی اش رو تامین کرده. اینجا دیگه پای استراتژی های هوشمندانه و برنامه ریزی های دقیق وسط میاد که واقعاً باید بهشون دست مریزاد گفت.

وابستگی به واردات

شاید باورتون نشه، اما سنگاپور تقریباً ۹۰ درصد مواد غذایی مورد نیازش رو از خارج وارد می کنه. یعنی اگه یه روز مرزها بسته بشن، اوضاع حسابی خراب میشه! اما نکته هوشمندانه اینجاست که آن ها فقط به یک یا دو کشور وابسته نیستن. سنگاپور از بیش از ۱۷۰ کشور دنیا مواد غذایی وارد می کنه. این تنوع منابع وارداتی مثل یه چتر نجات عمل می کنه. اگه خدای نکرده تو یه کشور بحرانی پیش بیاد یا زنجیره تامینش قطع بشه، سنگاپور می تونه سریعاً از کشورهای دیگه تامین کنه. اینجوری ریسک های وابستگی رو به حداقل رسونده و خودش رو از هر نوع تکانه ای در بازار جهانی غذا حفظ کرده.

هدف ملی 30 by 30

با وجود اینکه سنگاپور به واردات وابسته است، اما بی کار ننشسته و یه هدف جاه طلبانه برای خودش تعیین کرده: تا سال ۲۰۳۰، حداقل ۳۰ درصد از نیازهای غذایی اش رو خودش تولید کنه. این هدف، که بهش 30 by 30 می گن، برای سنگاپور یه انقلاب واقعی محسوب میشه. دولت میلیاردها دلار روی تحقیق و توسعه و حمایت از شرکت های نوآور در زمینه کشاورزی مدرن سرمایه گذاری کرده. هدف اینه که وابستگی رو کمتر کنن و تاب آوری کشور رو در برابر بحران های احتمالی افزایش بدن. این یعنی تولید محلی، حتی در فضای محدود، به یک اولویت ملی تبدیل شده.

ذخیره سازی و مدیریت بحران

یه ضرب المثل قدیمی داریم که میگه روزی رو که گرسنه نباشی، یاد بگیر که غذا ذخیره کنی. سنگاپور هم دقیقاً همین کار رو می کنه. این کشور برنامه های خیلی جدی برای ذخیره اضطراری مواد غذایی ضروری داره. فکر کنین یه انبار بزرگ پر از برنج، حبوبات و مواد پروتئینی که برای روز مبادا ذخیره شده. علاوه بر این، پروتکل های مدیریت بحران غذایی رو هم خیلی جدی می گیرن. یعنی اگه اتفاقی افتاد، می دونن دقیقاً باید چیکار کنن. همه این ها نشون میده که سنگاپور فقط به فکر امروز نیست، بلکه برای فردا و پس فردا هم برنامه ریزی دقیق و هوشمندانه ای داره. این سه استراتژی، ستون های اصلی امنیت غذایی سنگاپور رو تشکیل میدن و این کشور رو در برابر نوسانات بازار جهانی غذا محافظت می کنن.

سنگاپور با برنامه ریزی هوشمندانه و هدف گذاری 30 by 30، به جای تسلیم شدن در برابر محدودیت های جغرافیایی، آنها را به فرصتی برای نوآوری و خودکفایی تبدیل کرده است.

نوآوری و تکنولوژی: ستون های کشاورزی مدرن سنگاپور

خب، تا اینجا فهمیدیم که سنگاپور چطور با هوشمندی، برنامه ریزی کرده. حالا نوبت میرسه به قلب تپنده این موفقیت: نوآوری و تکنولوژی. واقعاً باید بگم که سنگاپور تو این زمینه یه پا از بقیه جلوتره و داره آینده کشاورزی رو رقم می زنه. بریم سراغش:

کشاورزی عمودی (Vertical Farming)

فکرشو بکنید: مزرعه ای که تو یه ساختمون چند طبقه یا یه انبار قدیمی راه افتاده! کشاورزی عمودی دقیقاً همینه. به جای اینکه محصولات رو تو زمین های وسیع و افقی بکارن، اون ها رو به صورت عمودی و در طبقات مختلف کشت می کنن. خب، مزایای این کار چیه؟ اول اینکه، مصرف فضا به طرز دیوانه واری کم میشه، چون از ارتفاع ساختمون ها استفاده می کنیم. دوم، آب خیلی کمتری مصرف میشه (تا ۹۵ درصد صرفه جویی!). سوم، میشه تو محیط های کنترل شده، محصولات رو با بهترین کیفیت و بدون نیاز به آفت کش پرورش داد.
تو سنگاپور، انواع مختلفی از این مزارع رو میشه دید. از سیستم های هیدروپونیک (که گیاهان تو آب و مواد مغذی رشد می کنن) گرفته تا آیروپونیک (که ریشه ها تو هوای مه گرفته از مواد مغذی آویزونن). این مزارع عمودی رو میشه تو قلب شهر، روی پشت بوم ها یا حتی تو زیرزمین ها پیدا کرد. یعنی جایی که فکرش رو نمی کنید، یه مزرعه سرسبز و مدرن برپا شده!

آبزی پروری پیشرفته (Aquaculture)

فقط گیاهان نیستن که به روش های نوین کشت میشن. سنگاپور تو زمینه آبزی پروری هم حسابی پیشرفت کرده. مزارع ماهی مدرن و سیستم های آبزی پروری در خشکی (RAS یا Recirculating Aquaculture Systems) تو این کشور حسابی رونق پیدا کرده. این سیستم ها چطوری کار می کنن؟ آب تو یه مدار بسته بین مخازن پرورش ماهی و سیستم های تصفیه جریان پیدا می کنه. اینجوری مصرف آب به حداقل میرسه و آلودگی هم کم میشه. تمرکز هم روی پرورش گونه های ماهی با ارزش غذایی بالاست. پس، شما می تونید ماهی تازه و سالم رو که تو همین شهر پرورش پیدا کرده، تو فروشگاه ها پیدا کنید.

بیوتکنولوژی و تولید غذای جایگزین (Lab-grown food & Alternative Proteins)

شاید این یکی براتون از همه جالب تر باشه. سنگاپور یکی از پیشگامان دنیا تو زمینه تولید گوشت کشت سلولی و پروتئین های جایگزین هستش. یعنی چی؟ یعنی گوشت رو تو آزمایشگاه تولید می کنن، بدون اینکه حیوونی کشته بشه! این قضیه نه تنها به حفظ محیط زیست کمک می کنه، بلکه یه راه پایدار برای تامین پروتئین در آینده است. سنگاپور حتی یکی از اولین کشورهایی بود که مجوز فروش گوشت کشت سلولی رو صادر کرد و الان میشه این محصولات رو تو رستوران ها و سوپرمارکت ها پیدا کرد. علاوه بر این، روی پروتئین های گیاهی و سایر جایگزین های پایدار هم سرمایه گذاری زیادی شده.

کشاورزی هوشمند و داده محور (Smart Farming)

تصور کنید مزرعه ای که خودش فکر می کنه، خودش تصمیم می گیره و خودش کارها رو انجام میده! این یعنی کشاورزی هوشمند. تو سنگاپور، از هوش مصنوعی (AI)، اینترنت اشیا (IoT)، رباتیک و تحلیل داده ها برای بهینه سازی همه مراحل تولید استفاده میشه. سنسورها وضعیت خاک و گیاه رو بررسی می کنن، ربات ها محصولات رو برداشت می کنن و هوش مصنوعی تصمیم می گیره که چه زمانی و چقدر آب و مواد مغذی به گیاه بدن. اینجوری هم کارایی بالا میره، هم ضایعات کمتر میشه و هم کیفیت محصول بهتر میشه. یعنی یه مزرعه کاملاً مکانیزه و دیجیتالی که با کمترین دخالت انسانی، بهترین نتیجه رو میده. اینا همه ستون هایی هستن که سنگاپور رو به یک رهبر واقعی در کشاورزی مدرن تبدیل کردن.

نقش دولت، سیاست گذاری و اکوسیستم حمایتی

وقتی صحبت از موفقیت سنگاپور در زمینه کشاورزی مدرن میشه، نمیشه از نقش پررنگ دولت و سیاست گذاری های هوشمندانه اش چشم پوشی کرد. انگار دولت سنگاپور، یک استراتژیست بزرگ هست که تمام اجزا رو با هم هماهنگ می کنه تا بهترین نتیجه رو بگیره.

سرمایه گذاری ها و یارانه ها

آژانس غذای سنگاپور (SFA) و بقیه نهادهای دولتی، حسابی از شرکت های فعال تو حوزه Agritech (فناوری کشاورزی) حمایت می کنن. یعنی چی؟ یعنی پول های کلان رو برای تحقیق و توسعه، ساخت مزارع جدید و استفاده از تکنولوژی های پیشرفته در اختیار این شرکت ها قرار میدن. این سرمایه گذاری ها و یارانه ها باعث میشه که شرکت ها بتونن با خیال راحت تر روی نوآوری تمرکز کنن و نگران هزینه های سنگین اولیه نباشن. این حمایت ها به نوعی پول اول هست که موتور رشد این صنعت رو روشن می کنه.

حمایت از تحقیق و توسعه (R&D)

سنگاپور به خوبی میدونه که برای پیشرفت، باید همیشه در حال یادگیری و نوآوری باشه. برای همین، مراکز تحقیقاتی پیشرفته ای تو این کشور راه انداخته شده و دانشگاه ها هم حسابی با صنعت همکاری می کنن. دانشمندان و پژوهشگرها دائماً دارن روی تکنولوژی های جدید کار می کنن؛ مثلاً چطور میشه با آب کمتر، محصول بیشتری تولید کرد یا چطور میشه از فضای شهری نهایت استفاده رو برد. این یعنی یک اکوسیستم پویا از ایده پردازی، تحقیق و تبدیل ایده ها به محصول.

سیاست های تسهیل کننده

دولت سنگاپور فقط پول نمیده، بلکه مسیر رو هم صاف می کنه. قوانین و مقررات رو جوری تنظیم کرده که شرکت های بین المللی و متخصصین حوزه فناوری غذا، جذب این کشور بشن. یعنی اگه شما یه ایده ناب تو زمینه کشاورزی مدرن داشته باشید، سنگاپور فرش قرمز براتون پهن می کنه! این سیاست ها باعث شده که بهترین مغزها و بهترین شرکت ها از سراسر دنیا به سنگاپور بیان و اونجا مشغول به کار بشن. نتیجه این میشه که سنگاپور به یک هاب جهانی برای نوآوری های غذایی تبدیل شده.

آموزش و پرورش نیروی کار متخصص

خب، همه این تکنولوژی ها و شرکت ها به نیروی انسانی متخصص نیاز دارن. دولت سنگاپور هم بیکار ننشسته و برنامه های آموزشی متنوعی رو برای تربیت نیروی کار ماهر تو زمینه کشاورزی مدرن راه اندازی کرده. از دانشگاه ها و مؤسسات فنی گرفته تا دوره های کارآموزی، همه و همه دست به دست هم دادن تا مطمئن بشن سنگاپور همیشه نیروی کار لازم برای این صنعت پیشرفته رو داشته باشه. خلاصه که دولت سنگاپور با این استراتژی ها، نه تنها زمینه رو برای پیشرفت فراهم کرده، بلکه خودش هم به عنوان یک بازیگر اصلی، این کشتی رو به سمت موفقیت هدایت می کنه.

دولت سنگاپور با سرمایه گذاری های جسورانه و سیاست های حمایتی، اکوسیستمی را برای رشد بی سابقه فناوری کشاورزی ایجاد کرده است که نمونه ای از برنامه ریزی استراتژیک در مقیاس ملی است.

چالش ها و چشم انداز آینده سنگاپور

با اینکه سنگاپور تو مسیر امنیت غذایی حسابی پیشرفت کرده و به یه الگوی جهانی تبدیل شده، اما این به معنی نیست که راهش کاملاً هموار و بی چالشه. هنوز هم موانعی وجود دارن که باید باهاشون دست و پنجه نرم کنن، اما چشم انداز آینده واقعاً روشن و هیجان انگیزه.

چالش ها

1. وابستگی بالا به واردات: با وجود همه تلاش ها برای تولید محلی، سنگاپور هنوز هم بخش عمده ای از غذای خودش رو وارد می کنه. یعنی اگه یه بحران جهانی خیلی بزرگ اتفاق بیفته و زنجیره تامین غذا مختل بشه، باز هم در معرض خطر هستن. البته، تنوع منابع وارداتی تا حد زیادی این ریسک رو کم کرده، اما صفر نشده.
2. هزینه های اولیه بالای فناوری: کشاورزی عمودی، آبزی پروری پیشرفته و تولید گوشت آزمایشگاهی، همشون سرمایه گذاری اولیه خیلی زیادی نیاز دارن. تجهیزات، فناوری ها و دانش مورد نیاز برای راه اندازی این سیستم ها گرون قیمته. برای همین، سوبسیدها و حمایت های دولتی خیلی مهمن تا این هزینه ها رو جبران کنن.
3. نیاز به نیروی کار متخصص: کشاورزی مدرن، مثل کشاورزی سنتی نیست که هر کسی بتونه انجامش بده. این صنعت به مهندس، متخصص هوش مصنوعی، بیولوژیست و تکنسین های آموزش دیده نیاز داره. تربیت این نیروی کار متخصص خودش یه چالش بزرگه که نیاز به سرمایه گذاری تو بخش آموزش داره.
4. محدودیت منابع (آب و انرژی): حتی برای کشاورزی مدرن هم به آب و انرژی نیاز داریم. درست که مزارع عمودی آب کمتری مصرف می کنن، اما باز هم به آب شیرین و انرژی برای سیستم های روشنایی و کنترل دما نیاز دارن. سنگاپور خودش منابع آب شیرین محدودی داره و تولید انرژی هم چالش های خاص خودش رو داره.
5. تأثیرات تغییرات اقلیمی جهانی: حتی اگه سنگاپور بتونه غذای خودش رو تو محیط های کنترل شده تولید کنه، تغییرات اقلیمی جهانی می تونه روی منابع وارداتی و قیمت غذا در بازارهای بین المللی تاثیر بذاره که این موضوع هم می تونه برای سنگاپور نگران کننده باشه.

چشم انداز آینده

با همه این چالش ها، چشم انداز آینده برای سنگاپور واقعاً درخشانه. این کشور داره خودش رو به یک قطب جهانی برای نوآوری های غذایی و امنیت غذایی شهری تبدیل می کنه. یعنی نه تنها برای خودش راه حل پیدا می کنه، بلکه قراره به کشورهای دیگه هم کمک کنه تا با چالش های مشابه کنار بیان. سنگاپور در حال افزایش تاب آوری غذایی خودشه و این یعنی دیگه نگرانی کمتری بابت تامین غذای مردمش خواهد داشت. همچنین، سنگاپور قراره به عنوان یک الگو برای کشورهای با محدودیت منابع، الهام بخش باشه. یعنی به دنیا نشون میده که حتی با دست خالی هم میشه کارهای بزرگی کرد و به خودکفایی رسید.

تیم های تحقیقاتی و شرکت های فناور تو سنگاپور، هر روز دارن روی ایده های جدید کار می کنن؛ از تولید پروتئین های جدید از حشرات گرفته تا بهینه سازی سیستم های هوشمند برای تشخیص بیماری های گیاهی. این کشور با جدیت به سمت «کشاورزی هوشمند» و «تولید غذای پایدار» پیش میره. آینده غذایی در سنگاپور، نه در مزارع سنتی، بلکه در آزمایشگاه ها، آسمان خراش ها و مراکز تحقیقاتی پیشرفته شکل می گیره. این یعنی سنگاپور به جای تکیه بر گذشته، داره آینده رو میسازه و مسیر جدیدی رو برای تامین غذای جمعیت رو به رشد جهان نشون میده.

با وجود چالش هایی مثل هزینه های بالا و نیاز به نیروی متخصص، سنگاپور مصمم است که به قطبی جهانی در نوآوری های غذایی تبدیل شود و راه را برای کشورهای دیگر با محدودیت منابع هموار کند.

نتیجه گیری

خب، رسیدیم به انتهای ماجرای شگفت انگیز سنگاپور. دیدیم که این کشور کوچک جزیره ای، با وجود نداشتن زمین های کشاورزی وسیع و لقب بزرگترین کشور بدون مزرعه، چطور تونسته به یکی از پیشروها در زمینه امنیت غذایی و نوآوری تبدیل بشه. این موفقیت اتفاقی نیست، بلکه حاصل سال ها هوشمندی، برنامه ریزی استراتژیک، و البته سرمایه گذاری بی سابقه روی فناوری و علم بوده.

سنگاپور به ما نشون داد که محدودیت ها میتونن به فرصت های بزرگ تبدیل بشن. وقتی طبیعت بهت زمین کشاورزی نمیده، تو میتونی از مغز و تکنولوژی استفاده کنی. از واردات هوشمند و متنوع گرفته تا هدف گذاری جاه طلبانه 30 by 30 و راه اندازی مزارع عمودی، آبزی پروری پیشرفته و تولید گوشت آزمایشگاهی، همه و همه داستان مقاومت و نبوغ این کشوره.

سنگاپور فقط غذای خودش رو تامین نمی کنه؛ داره آینده تولید غذا در جهان رو هم شکل میده. این کشور، نمونه بارز این جمله است که اگر اراده ای باشد، راهی هم هست. پس دفعه دیگه که اسم سنگاپور رو شنیدید، فقط به برج های بلند و مراکز خریدش فکر نکنید، بلکه به هوشمندی این کشور در تامین غذای خودش و نقش پیشروانه اش در کشاورزی نوین هم فکر کنید. واقعاً میشه گفت سنگاپور نه تنها یک کشور پیشرفته است، بلکه یک آزمایشگاه بزرگ برای آینده غذایی دنیاست.