برای انحصار وراثت کجا برویم

برای انحصار وراثت، بسته به تاریخ فوت عزیزتان، باید سراغ سامانه های آنلاین verasat.ncr.ir (اگر متوفی بعد از ۳ مرداد ۱۴۰۴ فوت کرده است) و sahim.sabteahval.ir (برای فوت های قبل از آن تاریخ) بروید. همچنین، در مواردی که نیاز به پیگیری حضوری دارید یا پرونده پیچیده است، دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی، مراجع اصلی شما خواهند بود.

وقتی خدای نکرده یکی از عزیزانمان را از دست می دهیم، علاوه بر بار سنگین غم و اندوه، با یک عالمه کار قانونی و اداری روبرو می شویم که شاید اصلاً با آن ها آشنایی نداشته باشیم. یکی از مهم ترین این کارها، انحصار وراثت است؛ فرآیندی که برای تعیین و تکلیف اموال و دارایی های به جا مانده از متوفی، به شدت ضروری است. شاید همین حالا این سوال توی ذهن شما هم هست که اصلاً برای انحصار وراثت کجا باید برویم؟. نگران نباشید، چون قرار است در این راهنمای جامع، قدم به قدم مسیر را برایتان روشن کنیم تا با کمترین سردرگمی، این مرحله مهم را پشت سر بگذارید.

گواهی انحصار وراثت چیست و چرا باید آن را بگیریم؟

حتماً شنیده اید که بعد از فوت یک نفر، اموالش به وراث می رسد. اما این رسیدن یک فرآیند کاملاً قانونی دارد که بدون طی کردن آن، نمی توانید هیچ اقدام رسمی روی دارایی های متوفی انجام دهید. گواهی انحصار وراثت دقیقاً همینجاست که وارد ماجرا می شود. این گواهی یک سند رسمی و مهم است که توسط مراجع قانونی صادر می شود و دو کار اصلی را انجام می دهد: اول اینکه مشخص می کند چه کسانی ورثه قانونی متوفی هستند، و دوم اینکه سهم الارث هر کدام از آن ها را به صورت دقیق تعیین می کند.

حالا چرا این گواهی اینقدر مهم است؟ تصور کنید پدرتان فوت کرده و می خواهید خانه ای که به جا مانده را بفروشید یا پول های توی حساب بانکی اش را برداشت کنید. بدون گواهی انحصار وراثت، هیچ بانکی به شما پول نمی دهد، هیچ دفتر اسناد رسمی سند خانه را به نام شما نمی زند و حتی شرکت های سهام داری هم انتقال سهام را انجام نمی دهند. خلاصه بگویم، این گواهی مثل یک کلید عمل می کند که درهای قانونی دسترسی به اموال متوفی را به روی شما باز می کند. بدون آن، عملاً دست شما بسته است و نمی توانید هیچ تصمیم مالی یا حقوقی درباره ارث بگیرید. حتی برای پرداخت مالیات بر ارث یا انتقال امتیازات مختلف، به این گواهی نیاز پیدا می کنید.

انواع گواهی انحصار وراثت

شاید تعجب کنید، اما گواهی انحصار وراثت هم خودش انواع مختلفی دارد که بستگی به ارزش اموال به جا مانده از متوفی دارد. دانستن این تفاوت ها خیلی مهم است، چون مسیر شما را مشخص می کند.

گواهی انحصار وراثت محدود

اگر ارزش کل اموال و دارایی های متوفی (به اصطلاح حقوقی، ماترک) کم باشد و از یک سقف مشخص قانونی (که هر سال توسط قوه قضائیه اعلام می شود) تجاوز نکند، شما باید سراغ گواهی انحصار وراثت محدود بروید. خوبی این نوع گواهی این است که نیازی به انتشار آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار ندارد و همین موضوع باعث می شود هم سریع تر صادر شود و هم هزینه اش کمتر باشد. معمولاً برای تقسیم اموال کوچک تر یا برای امور اداری ساده تر، این نوع گواهی کافی است.

گواهی انحصار وراثت نامحدود

برعکس، اگر ارزش اموال متوفی از آن سقف قانونی بیشتر باشد، دیگر گواهی محدود به کارتان نمی آید و باید برای گواهی انحصار وراثت نامحدود اقدام کنید. این نوع گواهی برای اموال باارزش تر مثل ملک، خودرو، حساب های بانکی با مبالغ بالا و سهام شرکت ها استفاده می شود. فرق اصلی آن با گواهی محدود این است که برای صدورش حتماً باید یک نوبت آگهی در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار منتشر شود. دلیل این کار هم این است که اگر فرد یا افرادی ادعایی بر اموال متوفی دارند یا خودشان را وارث می دانند و از قلم افتاده اند، فرصت داشته باشند تا اعتراض کنند. بعد از گذشت یک ماه از انتشار آگهی و در صورت عدم اعتراض، گواهی نامحدود صادر می شود.

تفاوت های کلیدی گواهی محدود و نامحدود

حالا که با هر دو نوع آشنا شدید، یک جدول کوچک به ما کمک می کند تفاوت ها را بهتر بفهمیم:

ویژگی	گواهی انحصار وراثت محدود	گواهی انحصار وراثت نامحدود
سقف ارزش ماترک	تا سقف معین قانونی (کمتر از ۵۰ میلیون تومان در سال ۱۴۰۳)	بالاتر از سقف معین قانونی (بیشتر از ۵۰ میلیون تومان در سال ۱۴۰۳)
نیاز به انتشار آگهی	خیر	بله، در روزنامه کثیرالانتشار
مدت زمان صدور	کوتاه تر (چند هفته)	طولانی تر (حداقل یک ماه پس از آگهی)
کاربرد	امور اداری کوچک، ماترک کم ارزش	تقسیم تمامی اموال (ملک، خودرو، سهام، حساب های بانکی)
مرجع صدور	شورای حل اختلاف یا سامانه آنلاین	شورای حل اختلاف یا سامانه آنلاین

انتخاب نوع گواهی، اولین و مهم ترین تصمیمی است که وراث باید بگیرند. این تصمیم، مسیر قانونی پیش رو و زمان و هزینه های احتمالی را مشخص می کند.

برای انحصار وراثت کجا برویم؟ (بررسی جامع مراجع حضوری و آنلاین)

رسیدیم به قلب ماجرا! این که دقیقاً برای انحصار وراثت کجا باید برویم، حسابی به تاریخ فوت متوفی و اینکه شما کدام روش را برای پیگیری ترجیح می دهید، بستگی دارد. بیایید با هم ببینیم هر کدام از این مسیرها به کجا ختم می شوند.

الف) مراجعه حضوری: شورای حل اختلاف و دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

تا قبل از اینکه سامانه های آنلاین انحصار وراثت راه بیفتند، تنها راه برای گرفتن گواهی انحصار وراثت، همین مراجعه حضوری بود. حتی حالا هم برای فوت های قبل از ۳ مرداد ۱۴۰۴ یا در موارد خاص و پیچیده، این روش همچنان رایج و ضروری است.

کجا شروع کنیم؟ دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

اولین قدم برای شروع فرآیند حضوری انحصار وراثت، مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. اینجا جایی است که شما باید دادخواست انحصار وراثت را ثبت کنید. این دفاتر در واقع درگاه ورودی شما به سیستم قضایی کشور هستند. شما با مدارک لازم به این دفاتر می روید، فرم های مربوطه را تکمیل می کنید و دادخواست شما به صورت الکترونیکی در سیستم ثبت می شود. آن ها دادخواست شما را به شورای حل اختلاف صالح ارجاع می دهند.

بعد از آن کجا؟ شورای حل اختلاف

بعد از اینکه دادخواست شما در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به صورت الکترونیکی ارسال شد، پرونده شما به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی فرستاده می شود. این شورا در واقع مرجع اصلی رسیدگی به درخواست انحصار وراثت و صدور گواهی است. اعضای شورای حل اختلاف مدارک شما را بررسی می کنند، اگر نیاز به انتشار آگهی باشد (برای گواهی نامحدود)، دستور آن را می دهند و بعد از طی شدن مراحل قانونی، گواهی انحصار وراثت را صادر می کنند. پس، نقش شورای حل اختلاف در این فرآیند بسیار مهم و کلیدی است.

چه زمانی به این مراجع مراجعه کنیم؟ اگر متوفی قبل از تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۴ فوت کرده و شما به هر دلیلی ترجیح می دهید به صورت حضوری کارها را دنبال کنید، یا اگر پرونده شما پیچیدگی های خاصی دارد (مثلاً اختلاف بین وراث هست)، مراجعه به این مراجع حضوری بهترین گزینه است.

ب) مراجعه آنلاین: سامانه های انحصار وراثت (بسته به تاریخ فوت)

خوشبختانه، با پیشرفت تکنولوژی، دولت امکان پیگیری آنلاین انحصار وراثت را هم فراهم کرده است. اما این سامانه ها هم بسته به تاریخ فوت متوفی، تفاوت هایی با هم دارند.

۱. سامانه انحصار وراثت آنلاین verasat.ncr.ir (برای متوفیان از ۳ مرداد ۱۴۰۴ به بعد)

این سامانه یک خبر خیلی خوب برای همه است! طبق قانون برنامه پنج ساله هفتم توسعه، سامانه verasat.ncr.ir از تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۴ به صورت رسمی فعالیتش را آغاز کرده و قرار است فرآیند انحصار وراثت را به کلی دگرگون کند. هدف اصلی این سامانه، صدور خودکار و غیرحضوری گواهی انحصار وراثت است. یعنی چی؟ یعنی اگر متوفی بعد از این تاریخ فوت کند، اصلاً نیازی نیست که وراث درخواست بدهند یا به جایی مراجعه کنند! سیستم به صورت هوشمند، ۲۰ روز بعد از ثبت فوت متوفی در سازمان ثبت احوال، گواهی انحصار وراثت را به صورت الکترونیکی صادر می کند.

مزایای این سامانه واقعاً چشمگیر است:

• کاهش چشمگیر زمان و هزینه
• حذف نیاز به مراجعه حضوری وراث
• محاسبه خودکار سهم الارث هر وارث (با در نظر گرفتن مسائلی مثل حجب، موانع ارث و وصیت نامه رسمی)
• افزایش شفافیت و دقت

نحوه ورود و پیگیری از طریق این سامانه: برای ورود به این سامانه و مشاهده گواهی الکترونیک صادر شده، باید از طریق «پنجره ملی خدمات دولت هوشمند» اقدام کنید. با وارد کردن کد ملی و شماره تلفن همراه به نام خودتان، و دریافت رمز یکبار مصرف، می توانید وارد حساب کاربری خود شوید و گواهی صادر شده را مشاهده و در صورت نیاز چاپ کنید. در واقع، این سامانه گواهی را به صورت پیش فرض و بدون درخواست شما صادر می کند و شما فقط برای مشاهده و اعتراض احتمالی به آن، باید وارد شوید.

۲. سامانه سهیم (sahim.sabteahval.ir) (برای متوفیان قبل از ۳ مرداد ۱۴۰۴ و پیگیری آنلاین)

اگر متوفی قبل از تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۴ فوت کرده است، سامانه sahim.sabteahval.ir (معروف به سامانه سهیم) به کار شما می آید. این سامانه توسط سازمان ثبت احوال کشور طراحی شده و به وراث اجازه می دهد درخواست های مربوط به فوت های قدیمی تر را به صورت آنلاین ثبت و پیگیری کنند. در واقع، این سامانه یک بستر برای مدیریت اطلاعات مربوط به وراث است و می تواند در فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت برای فوت های قبل از تاریخ ذکر شده، کمک کننده باشد.

نحوه ورود به سامانه و ثبت درخواست: برای ورود به سامانه سهیم هم معمولاً از طریق «پنجره ملی خدمات دولت هوشمند» یا مستقیماً با اطلاعات هویتی و شماره تلفن همراه اقدام می شود. در اینجا می توانید درخواست مربوط به فوت های قدیمی تر را ثبت کرده، مدارک لازم را بارگذاری کنید و وضعیت درخواست خود را پیگیری نمایید.

فراموش نکنید، تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۴ یک تاریخ کلیدی در فرآیند انحصار وراثت است. اگر متوفی قبل از این تاریخ فوت کرده، فرآیند دستی یا از طریق سامانه سهیم (sahim.sabteahval.ir) و شورای حل اختلاف است. اما اگر فوت بعد از این تاریخ باشد، سامانه verasat.ncr.ir کار شما را به شدت آسان می کند.

خلاصه تفاوت مراجع بر اساس تاریخ فوت

برای اینکه هیچ ابهامی باقی نماند، این جدول مقایسه ای را با هم ببینیم:

تاریخ فوت متوفی	مرجع اصلی	توضیحات
از ۳ مرداد ۱۴۰۴ به بعد	سامانه verasat.ncr.ir	صدور خودکار و غیرحضوری گواهی ظرف ۲۰ روز پس از ثبت فوت. نیاز به درخواست نیست، فقط برای مشاهده یا اعتراض به سامانه مراجعه می کنید.
قبل از ۳ مرداد ۱۴۰۴	دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و شورای حل اختلاف + سامانه sahim.sabteahval.ir	برای ثبت دادخواست اولیه به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده، پرونده به شورای حل اختلاف می رود. سامانه سهیم (sahim.sabteahval.ir) هم برای ثبت درخواست های آنلاین برای این بازه زمانی کاربرد دارد.

مدارک لازم برای درخواست انحصار وراثت (هر مدرک را از کجا بگیریم؟)

فارغ از اینکه برای انحصار وراثت کجا می روید (حضوری یا آنلاین)، یک سری مدارک هست که حتماً باید آن ها را آماده کنید. جمع آوری این مدارک ممکن است کمی زمان بر باشد، پس بهتر است از همین الان دست به کار شوید.

1. گواهی فوت متوفی: این اولین و مهم ترین مدرک است که فوت شخص را به صورت رسمی تأیید می کند.
   
   از کجا تهیه کنیم؟ سازمان ثبت احوال. معمولاً بلافاصله پس از فوت، توسط خانواده متوفی دریافت می شود.

2. شناسنامه و کارت ملی متوفی: برای احراز هویت متوفی لازم است.
   
   از کجا تهیه کنیم؟ معمولاً در اختیار وراث است.

3. شناسنامه و کارت ملی تمام وراث: برای احراز هویت و تعیین نسبت وراث با متوفی ضروری است.
   
   از کجا تهیه کنیم؟ در اختیار خود وراث.

4. سند ازدواج متوفی (در صورت تأهل): اگر متوفی در زمان فوت متأهل بوده یا همسرش فوت کرده باشد، سند ازدواج برای تعیین سهم الارث همسر (زوجه یا زوج) لازم است.
   
   از کجا تهیه کنیم؟ اداره ثبت اسناد یا در اختیار همسر متوفی.

5. استشهادیه محضری حصر وراثت: این یک مدرک خاص است که در آن دو نفر شاهد (که معمولاً از اقوام یا دوستان متوفی هستند و متوفی و وراث را می شناسند) در دفتر اسناد رسمی شهادت می دهند که ورثه شخص متوفی چه کسانی هستند.
   
   از کجا تهیه کنیم؟ دفاتر اسناد رسمی. باید با حضور دو شاهد و امضای آن ها و تصدیق سردفتر تنظیم شود.

6. وصیت نامه رسمی (در صورت وجود): اگر متوفی وصیت نامه رسمی (که در دفتر اسناد رسمی ثبت شده) داشته باشد، باید ارائه شود.
   
   از کجا تهیه کنیم؟ دفتر اسناد رسمی که وصیت نامه در آن ثبت شده. (وصیت نامه های عادی ممکن است به سادگی مورد قبول نباشند).

7. گواهی مالیات بر ارث (در موارد خاص): گاهی اوقات برای برخی امور، نیاز به تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث هم هست.
   
   از کجا تهیه کنیم؟ اداره امور مالیاتی آخرین محل اقامت متوفی. این مورد جزو مدارک اولیه برای درخواست انحصار وراثت نیست، اما بعد از صدور گواهی و برای مراحل بعدی تقسیم ارث، بسیار مهم می شود.

مراحل گام به گام دریافت گواهی انحصار وراثت (با تأکید بر کجا باید برویم در هر گام)

حالا که می دانید کجا باید بروید و چه مدارکی لازم است، بیایید گام به گام این مسیر را با هم طی کنیم تا هیچ مرحله ای را از قلم نیندازید.

گام ۱: جمع آوری مدارک اولیه

همانطور که قبلاً گفتیم، اولین و مهم ترین قدم، جمع آوری تمامی مدارک لازم است. این مدارک شامل گواهی فوت، شناسنامه و کارت ملی متوفی و تمامی وراث، سند ازدواج (در صورت تأهل)، استشهادیه محضری و وصیت نامه رسمی (اگر باشد) می شود.

کجا برویم؟ برای گواهی فوت به ثبت احوال، برای استشهادیه به دفاتر اسناد رسمی و بقیه مدارک را از بین اسناد شخصی خود و سایر وراث جمع آوری کنید.

گام ۲: اقدام اولیه بر اساس تاریخ فوت

این گام، نقطه انشعاب اصلی شماست. بر اساس تاریخ فوت متوفی، مسیرتان فرق می کند:

برای متوفیان از ۳ مرداد ۱۴۰۴ به بعد:

کجا برویم؟ به هیچ کجا! صبر کنید.
اگر متوفی بعد از ۳ مرداد ۱۴۰۴ فوت کرده، همانطور که گفتیم، سامانه verasat.ncr.ir به صورت خودکار و ظرف ۲۰ روز پس از ثبت فوت، گواهی انحصار وراثت را صادر می کند. نیازی به اقدام از جانب شما نیست. فقط کافی است منتظر پیامک اطلاع رسانی باشید.

برای متوفیان قبل از ۳ مرداد ۱۴۰۴:

اینجا دو گزینه پیش روی شماست:

• گزینه الف: درخواست آنلاین (با کمی پیچیدگی): می توانید به سامانه sahim.sabteahval.ir مراجعه کنید و درخواست خود را ثبت نمایید. این سامانه برای جمع آوری اطلاعات و پیگیری آنلاین مفید است، اما ممکن است در نهایت برای صدور گواهی، نیاز به ارجاع به شورای حل اختلاف هم باشد.
  
  کجا برویم؟ به آدرس الکترونیکی sahim.sabteahval.ir

• گزینه ب: درخواست حضوری (معمول ترین راه برای فوت های قدیمی): با در دست داشتن تمامی مدارک، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. آنجا دادخواست انحصار وراثت را ثبت کرده و مدارک را تحویل می دهید.
  
  کجا برویم؟ دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نزدیک محل سکونت متوفی یا یکی از وراث.

گام ۳: پیگیری درخواست

بعد از ثبت درخواست، نوبت به پیگیری می رسد:

• برای روش آنلاین (سامانه ها): از طریق همان سامانه های verasat.ncr.ir (برای مشاهده گواهی خودکار) یا sahim.sabteahval.ir (برای پیگیری درخواست های قدیمی) وضعیت پرونده خود را رصد کنید.
  
  کجا برویم؟ سامانه های مربوطه به صورت آنلاین.

• برای روش حضوری: دادخواست شما از دفاتر خدمات قضایی به شورای حل اختلاف مربوطه (آخرین محل اقامت متوفی) ارجاع داده می شود. باید شماره پرونده خود را داشته باشید و از طریق سامانه ثنا یا مراجعه حضوری به شورای حل اختلاف، از وضعیت پرونده و شعبه رسیدگی کننده مطلع شوید.
  
  کجا برویم؟ در ابتدا سامانه های الکترونیک قضایی برای پیگیری، در صورت لزوم شورای حل اختلاف.

گام ۴: انتشار آگهی حصر وراثت (فقط برای گواهی نامحدود)

اگر درخواست شما برای گواهی انحصار وراثت نامحدود باشد، شورای حل اختلاف دستور انتشار آگهی در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار را می دهد. این آگهی برای اطلاع رسانی عمومی است تا اگر کسی ادعایی دارد، مطرح کند.

کجا برویم؟ این کار معمولاً توسط شورای حل اختلاف یا وکیل شما انجام می شود. شما باید هزینه انتشار آگهی را بپردازید. بعد از انتشار آگهی، باید یک ماه صبر کنید.

گام ۵: صدور گواهی انحصار وراثت

بعد از طی شدن تمامی مراحل و در صورت عدم اعتراض (یا حل و فصل اعتراضات)، گواهی انحصار وراثت صادر می شود.

کجا برویم؟ اگر آنلاین اقدام کرده اید، گواهی شما در سامانه verasat.ncr.ir (برای فوت های جدید) یا ممکن است از طریق سامانه ثنا قابل دریافت باشد. اگر حضوری اقدام کرده اید، باید به شورای حل اختلاف صادرکننده گواهی مراجعه کرده و گواهی خود را دریافت کنید.

گام ۶: اقدامات پس از صدور گواهی

گواهی انحصار وراثت تازه اول راه است! بعد از دریافت آن، برای کارهای بعدی باید به مراجع دیگری سر بزنید:

• مراجعه به سازمان امور مالیاتی: یکی از مهم ترین کارهایی که بعد از دریافت گواهی انحصار وراثت باید انجام دهید، تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث است. این کار باید ظرف یک سال از تاریخ فوت متوفی انجام شود، وگرنه مشمول جریمه خواهید شد.
  
  کجا برویم؟ اداره امور مالیاتی آخرین محل اقامت متوفی.

• سایر مراجع: برای انتقال سند ملک به نام وراث به دفاتر اسناد رسمی، برای بستن حساب های بانکی متوفی به بانک ها، برای انتقال سهام به شرکت های بورس و … باید گواهی انحصار وراثت را ارائه دهید.
  
  کجا برویم؟ بانک ها، دفاتر اسناد رسمی، شرکت های بورس و سایر سازمان های مربوطه.

مدت زمان انحصار وراثت چقدر است؟

این سوالی است که خیلی ها می پرسند و جوابش هم بستگی به نوع گواهی و روش اقدام شما دارد.

• برای گواهی محدود (حضوری): معمولاً بین ۱ تا ۲ ماه زمان می برد. چون نیازی به آگهی در روزنامه نیست، فرآیند سریع تر پیش می رود.

• برای گواهی نامحدود (حضوری): حداقل ۲ تا ۳ ماه زمان نیاز دارد. دلیل اصلی این تأخیر، مهلت یک ماهه پس از انتشار آگهی در روزنامه است.

• برای متوفیان از ۳ مرداد ۱۴۰۴ به بعد (سامانه verasat.ncr.ir): طبق قانون، گواهی ظرف ۲۰ روز پس از ثبت فوت به صورت خودکار صادر می شود. این سریع ترین حالت ممکن است.

این زمان ها تخمینی هستند و گاهی به دلیل شلوغی شوراهای حل اختلاف، نقص مدارک یا پیچیدگی های پرونده، ممکن است بیشتر هم طول بکشد.

هزینه انحصار وراثت چقدر است؟

هزینه انحصار وراثت شامل چند بخش می شود:

1. هزینه های دولتی: شامل هزینه دادرسی (که مبلغ ثابتی است و معمولاً کم است) و هزینه ابطال تمبر.

2. هزینه انتشار آگهی: فقط برای گواهی نامحدود است و بسته به روزنامه و تعداد کلمات، متغیر است.

3. هزینه استشهادیه محضری: مبلغی است که بابت تنظیم استشهادیه و گواهی امضای شهود در دفتر اسناد رسمی پرداخت می کنید.

4. هزینه وکیل (در صورت استفاده): اگر وکیل بگیرید، حق الوکاله وکیل هم به این هزینه ها اضافه می شود که بسته به توافق شما با وکیل، پیچیدگی پرونده و تجربه وکیل، متفاوت است.

در کل، هزینه انحصار وراثت (بدون احتساب مالیات بر ارث و حق الوکاله وکیل) مبلغ زیادی نیست و بیشتر شامل هزینه های اداری و پستی می شود. اما اگر از وکیل استفاده کنید، این هزینه به مراتب بیشتر خواهد بود.

اعتراض به گواهی انحصار وراثت چگونه است؟

ممکن است بعد از صدور گواهی انحصار وراثت، کسی از وراث یا ذی نفعان به آن اعتراض داشته باشد. مثلاً نامش از قلم افتاده باشد، یا سهم الارث به درستی تعیین نشده باشد، یا حتی وصیت نامه ای پیدا شود که در گواهی لحاظ نشده است.

کجا اعتراض کنیم؟ اگر گواهی از طریق سامانه های آنلاین صادر شده باشد (مخصوصاً verasat.ncr.ir)، معمولاً مهلت ۱۰ روزه برای اعتراض از طریق هیئت حل اختلاف ثبت احوال وجود دارد. برای گواهی هایی که توسط شورای حل اختلاف صادر شده اند، اعتراض باید به همان شورای حل اختلاف صادرکننده گواهی یا دادگاه صالح تقدیم شود. مهلت اعتراض معمولاً محدود است (مثلاً ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ یا انتشار آگهی).

در صورت اعتراض، پرونده مجدداً بررسی می شود و در صورت وارد بودن اعتراض، گواهی قبلی ابطال و گواهی جدید صادر می شود.

نقش وکیل در فرآیند انحصار وراثت چیست؟

شاید این سوال برایتان پیش بیاید که آیا حتماً باید وکیل بگیریم؟ جواب این است که اجباری در کار نیست، اما در بسیاری از موارد کمک بزرگی است. وکیل انحصار وراثت می تواند تمامی مراحل را از جمع آوری مدارک، تنظیم دادخواست، پیگیری در دفاتر خدمات قضایی و شورای حل اختلاف، انتشار آگهی و حتی مشاوره در مورد مالیات بر ارث و تقسیم اموال برای شما انجام دهد.

مزایای گرفتن وکیل:

• صرفه جویی در زمان و انرژی شما
• جلوگیری از اشتباهات قانونی و اداری
• تسریع در روند کار
• رسیدگی به اختلافات احتمالی بین وراث

اگر پرونده پیچیده است، وراث زیادند یا بینشان اختلاف وجود دارد، یا زمان و حوصله کافی برای پیگیری کارهای اداری را ندارید، گرفتن وکیل گزینه بسیار عاقلانه ای است.

تفاوت حصر وراثت و تقسیم ارث چیست؟

این دو اصطلاح اغلب با هم اشتباه گرفته می شوند، اما دو چیز متفاوت هستند:

• حصر وراثت (انحصار وراثت): فرآیندی قانونی است که هدفش فقط تعیین این است که چه کسانی ورثه متوفی هستند و سهم هر کدام به چه میزان است. نتیجه این فرآیند، صدور گواهی انحصار وراثت است.

• تقسیم ارث: بعد از اینکه گواهی انحصار وراثت صادر شد و مشخص شد چه کسانی وارثند و چقدر سهم دارند، تازه نوبت به تقسیم واقعی اموال می رسد. این مرحله می تواند به صورت توافقی بین وراث انجام شود یا اگر به توافق نرسیدند، از طریق دادگاه (دادخواست تقسیم ترکه) پیگیری شود.

پس، حصر وراثت یک مرحله پیش نیاز برای تقسیم ارث است. بدون گواهی انحصار وراثت، نمی توانید ارث را به صورت قانونی تقسیم کنید.

آیا تقسیم ارث بدون انحصار وراثت امکان پذیر است؟

پاسخ کوتاه و صریح این است: خیر!

شاید در محافل خانوادگی یا به صورت شفاهی، ورثه با هم به توافقی برای تقسیم اموال برسند، اما از نظر قانونی و برای انجام هرگونه اقدام رسمی (مثل فروش ملک، انتقال سند خودرو، بستن حساب بانکی و…) این توافق هیچ اعتباری ندارد. تا زمانی که گواهی انحصار وراثت صادر نشود، هیچ نهاد دولتی یا خصوصی شما را به عنوان وارث قانونی به رسمیت نمی شناسد و شما نمی توانید روی اموال متوفی هیچ دخل و تصرفی داشته باشید. پس، انحصار وراثت یک مرحله ضروری و غیرقابل حذف است.

آیا حضور همه وراث برای درخواست انحصار وراثت ضروری است؟

خوشبختانه، برای درخواست اولیه انحصار وراثت، نیازی نیست که تمامی وراث حضور داشته باشند. حتی یک نفر از وراث هم می تواند با در دست داشتن مدارک لازم، برای انحصار وراثت اقدام کند. بعد از اینکه درخواست ثبت شد، شورای حل اختلاف به بقیه وراث ابلاغ می کند. البته، اگر همه وراث با هم اقدام کنند، فرآیند ممکن است کمی روان تر و سریع تر پیش برود، اما اجباری در این کار نیست.

در صورت مفقود شدن گواهی انحصار وراثت چه کنیم؟

اگر خدای نکرده گواهی انحصار وراثت شما گم شد، نگران نباشید. می توانید به شورای حل اختلاف صادرکننده گواهی مراجعه کنید و درخواست کپی برابر اصل یا المثنی بدهید. اگر سال های زیادی از صدور گواهی گذشته و اطلاعات پرونده را ندارید، می توانید با مراجعه به شورای مرکزی حل اختلاف (در تهران) یا شوراهای حل اختلاف شهر محل اقامت متوفی، ابتدا اطلاعات شعبه صادرکننده را پیدا کرده و سپس به آن شعبه مراجعه کنید.

جمع بندی و نتیجه گیری

همانطور که دیدیم، فرآیند انحصار وراثت، هرچند در نگاه اول پیچیده به نظر می رسد، اما با آگاهی از مراحل و مراجع مربوطه، قابل مدیریت است. فهمیدن اینکه برای انحصار وراثت کجا برویم، کلید اصلی شروع این مسیر است. یادتان باشد که تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۴ یک نقطه عطف مهم است و مراجع شما را به دو دسته اصلی تقسیم می کند: سامانه های آنلاین (verasat.ncr.ir و sahim.sabteahval.ir) و مراجع حضوری (دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و شورای حل اختلاف).

جمع آوری دقیق مدارک، انتخاب مسیر درست و پیگیری منظم، می تواند زمان و انرژی شما را در این فرآیند نجات دهد. در نهایت، اگر در هر مرحله ای احساس کردید کار پیچیده شده یا نیاز به راهنمایی بیشتری دارید، حتماً از مشاوره وکلای متخصص در امور ارث و انحصار وراثت استفاده کنید. آن ها می توانند عصای دست شما در این مسیر باشند و کمک کنند تا حقوق شما و سایر وراث به بهترین شکل ممکن احقاق شود.